Ակադեմիկոսը

Հակոբի ու Կարինեի համար ամառը հոգսաշատ էր. բնակարանի վերանորոգումը ոչ մի կերպ չէր վերջանում, ընդհակառակը՝ ձգձգվում էր: Հեշտ չէր միաժամանակ վերանորոգման համար դրամ վաստակել, որակյալ շինանյութ հայթայթել, պարտաճանաչ վարպետ-շինարարներ գտնել, հետն էլ` ամուսիններով միասին լինել բոլոր վերանորոգման աշխատանքների նախագծողները, կազմակերպիչներն ու կառավարիչները:

Հակոբն աշխատում էր մայրաքաղաքի մի գիտահետազոտական, փորձարարական լաբորատորիայում՝ որպես ճարտարագետ: Լաբորատորիան զբաղվում էր կենտրոնական նյարդային համակարգի հիմնարար հետազոտություններով: Նա միակն էր լաբորատորիայում, որ տեխնիկական կրթություն ուներ. մնացած աշխատողները կամ կենսաբաններ էին, կամ անասնաբույժներ, կամ էլ՝ բժիշկներ, ովքեր դժվարությամբ էին գլուխ հանում զանազան էլեկտրոնային սարքերից՝ ուժեղացուցիչներ, օսցիոլոգրաֆներ, զտիչներ, թվային փոխակերպիչներ, անալիզատորներ, գեներատորներ, սնուցման ու լուսանկարահանման սարքեր և այլն, որոնք անհրաժեշտ էին կենդանիների ուղեղից, նուրբ և սրածայր էլեկտրոդներով, էլեկտրական բիոպոտենցիալներ գրանցելու համար: Վիրահատված կենդանիներին՝ լաբորատոր սպիտակ առնետներ և կատուներ, երկարատև փորձերից հետո, որոնք տևում էին մինչև կեսգիշեր, ընդմիշտ քնեցնում էին: Հակոբը ստիպված էր ներկա լինել լաբորատոր փորձերի ընթացքում, որպեսզի աջակցեր փորձարարներին՝ անսպասելի տեխնիկական խնդիրներ ծագելու դեպքում:

Կարինեն նույնպես շատ զբաղված էր: Նա պետք է խնամեր երեխաներին, դպրոց տաներ ու հետ՝ տուն բերեր, ճաշ պատրաստեր, լվացք աներ, կարգի բերեր բնակարանը և այլն, հետն էլ միասին աշխատանքի գնար: Նա աշխատում էր որպես դաստիարակչուհի մանկապարտեզում:  

Ամուսինների ամենօրյա պարտականություններին ավելացել էր նաև բնակարանի վերանորոգումը, որը խլում էր նրանց ամբողջ ազատ ժամանակն ու դրամական միջոցները. Կարծես՝ դա էլ քիչ էր, Մոսկվայի գիտահետազոտական ինստիտուտներից մեկից, ակադեմիկոս Գենադիյ Մաքսիմովիչ Իվանովի լաբորատորիայից գործուղումով ժամանեց ավագ գիտաշխատող, կենսաբանական գիտությունների թեկնածու (կ.գ.թ.) Նիկոլայ Յուրևիչ Կոզլովը:

Մոսկովյան հյուրին պետք էր ցույց տալ Երևանի տեսարժան վայրերը, ինչպես նաև հյուրասիրել մայրաքաղաքի լավագույն ռեստորաններում: Շնորհիվ լաբորատորիայի աշխատակիցների հոգատար և ուշադիր վերաբերմունքի, հյուրն ավելի շատ զբոսաշրջիկի կարգավիճակում էր, քան գործուղման եկած գիտաշխատողի: Նա եղավ Սևանա լճում, որն աշխարհի՝ քաղցրահամ ջուր ունեցող բարձրադիր լճերից երկրորդն է՝ Հարավային Ամերիկայի Տիտիկակա լճից հետո, Հաղարծին վանքային համալիրում, Գառնի հեթանոսական տաճարում, Գեղարդի վանքում, Խոր վիրապում, Էջմիածնի Մայր տաճարում, որը կառուցվել է 301-303 թվականներին՝ քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն ընդունելուց հետո, ինչպես նաև վաղ շրջանի հայկական ճարտարապետության գլուխգործոց,  պատմամշակութային թանգարան-համալիր Զվարթնոց տաճարում:

Աշնան վերջին բնակարանի վերանորոգումը վերջապես ավարտվեց: Հակոբն ու Կարինեն թեթևացած շունչ քաշեցին և սկսեցին երջանիկ ապրել իրենց նոր վերանորոգված, հարմարավետ բնակարանում:

Ձմռանը Հակոբին գործուղեցին Մոսկվա, այն նույն լաբորատորիան, որ ղեկավարում էր ակադեմիկոս Գ. Մ. Իվանովը, որտեղից ամռանը գործուղման էր եկել ավագ գիտաշխատող, կ.գ.թ. Ն. Յ. Կոզլովը: Հակոբը պետք է ծանոթանար էլեկտրոֆիզիոլոգիական, փորձարարական մի մեթոդի հետ, որը հետագայում ներդրվելու էր հայաստանյան լաբորատորիայում:  

Նա, «գործուղման թերթիկի» շնորհիվ, կարողացավ տեղավորվել հյուրանոցում, չնայած խորհրդային տարիներին դա շատ դժվար էր, այն էլ՝ Մոսկվայում, քանի որ պահանջարկն ավելի մեծ էր, քան առաջարկը:

Հաջորդ օրը Հակոբը Մոսկվայի հեռավոր արվարձաններից մեկում, մեծ դժվարությամբ, գտավ այն շենքը, որտեղ պետք է գտնվեր լաբորատորիան: Սակայն նա շատ զարմացավ, տեսնելով այնտեղ միայն մի բարձրահարկ, բնակելի շենք: Հակոբը հարցուփորձ արեց անցորդներին, բայց ապարդյուն. ոչ ոք չգիտեր լաբորատորիայի տեղը: Նա հարցուփորձ արեց նաև շենքի բնակիչներին. նրանք նույնպես չգիտեին կամ էլ՝ միգուցե չէին ուզում ասել: Հանկարծ, շենքից դուրս ելնելիս, Հակոբը նկատեց մի գեր մարդու, ով թղթապանակը թևի տակ իջնում էր դեպի նկուղային հարկ: Նա հետևեց այդ մարդուն և պարզեց, որ լաբորատորիան գտնվում էր հենց այդ շենքի նկուղում: Լաբորատորիան լավ քողարկված գաղտնի հաստատություն էր, չնայած Հակոբը ոչ մի կերպ չէր կարողանում հասկանալ, թե ի՞նչ գաղտնի աշխատանքներ կարող էին կատարվել այնտեղ, քանի որ այն աշխատանքների բնույթով համարյա ոչնչով չէր տարբերվում իրենց երևանյան լաբորատորիայից: Չնայած, Խորհրդային Միությունում սիրում էին գաղտնիության պատրանքներ ստեղծել: Միգուցե այդ կերպ փորձում էին նաև ապակողմնորոշել թշնամուն:

Հակոբը հայտնվեց մի երկար, գորգապատ միջանցքում, որի վրա բացվում էին բազմաթիվ դռներ: Նա, միջանցքով անցնող, մի կնոջից հետաքրքրվեց, թե որտե՞ղ կարող է տեսնել Նիկոլայ Յուրևիչ Կոզլովին: Քիչ անց հայտնվեց Կոզլովը. նա, գրեթե անտարբերությամբ, դիմավորելով Երևանից գործուղման եկած հյուրին, ասաց.

- Մեզ մոտ հիմա ընդմիջում է: Ես մի կես ժամից կվերջացնեմ նախաճաշս ու կվերադառնամ, իսկ մինչ այդ, նստե՛ք խնդրեմ միջանցքում տեղադրված այս աթոռներից մեկի վրա և ինձ սպասեք, - առաջարկեց նա սառնությամբ:

Հակոբը շնորհակալություն հայտնեց՝ ապշած նրա ապերախտությունից: «Բա մենք քեզ այդպես ընդունեցինք մեր երկրում, ա՛յ ոչնչություն», - մտածեց նա և հեգնանքով ասաց.

- Նախաճաշե՛ք, իհարկե՛, հո քաղցած չեք մնալու իմ պատճառով: Ես կսպասեմ, մանավանդ ուրիշ տարբերակ չունեմ:

           

Միջահասակ մի կին մոտեցավ Հակոբին, բարևեց և սիրալիր հարցրեց, թե նա ու՞մ է սպասում: Հակոբը պատմեց նրան, որ Երևանից գործուղման է եկել Նիկոլայ Յուրևիչի մոտ:

           

- Իսկ նա գիտի՞, որ Դուք այստեղ եք և սպասու՞մ եք իրեն:

           

- Այո՛, գիտի: Նիկոլայ Յուրևիչը հիմա նախաճաշում է:

           

- Ո՞նց թե, - զայրացավ կինը, - ուրեմն Ձեզ թողել է այստեղ, իսկ ինքը հանգիստ նախաճաշու՞մ է, նույնիսկ մի բաժակ թեյ չի առաջարկել այս ձմռան ցրտի՞ն: Միթե՞ կարելի է գործուղման եկած հյուրին այդպես ընդունել, ինչպիսի՜ խայտառակություն…

           

Այնուհետև, կինը նրան առաջնորդեց դեպի երկար միջանցքի վերջում գտնվող սենյակը, որտեղ հնամաշ բազմոցին կապույտ խալաթով մի մարդ պառկած նիրհում էր: Մարդը, տեսնելով կնոջն ու Հակոբին, անմիջապես ոտքի կանգնեց, հարգալից բարևեց և ներողություն խնդրեց:

           

- Կներեք, մի պահ ոնց-որ թե աչքերս կպան:

           

Մինչ կինը կներկայացներ մարդուն, Հակոբը հարցրեց.

           

- Դուք երևի այս լաբորատորիայի ճարտարգետն ե՞ք:

           

- Այո՛, - պատասխանեց մարդը ժպտալով, - Գենադիյ Մաքսիմովիչ, - ներկայացավ նա, - բայց լավ կլինի բոլորի նման ինձ կարճ՝ Գենա անվանեք: Ինչո՞վ կարող եմ օգտակար լինել, երիտասա՛րդ, - հարցրեց նա:

           

Կինը ոչինչ չասաց, միայն զարմացած նայեց Գենադիյ Մաքսիմովիչին և անխոս սենյակից դուրս եկավ: Սենյակը բավականին թափթփված տեսք ուներ. ամենուրեք, այս ու այն կողմ ռադիոդետալներ, մետաղալարեր, գործիքներ էին շաղ տված, իսկ լաբորատոր սեղանների ու գրասեղանների վրա զանազան սրվակներ, գրքեր, էլեկտրական և էլոկտրոնային սարքեր էին անկանոն շարված:  

           

Հակոբը Գենայից իմացավ այն ամեննն ինչ իրեն պետք էր: Գենան օգնեց Հակոբին նույնիսկ էլեկտոֆիզիոլագիական մեթոդի էլեկտրոնային սխեման գծելու հարցում: Հակոբը մոսկովյան լաբորատորիայի ճարտարագետին ջերմորեն շնորհակալություն հայտնեց և գործը վերջացրած համարելով, հյուրանոց վերադարձավ:

           

Երևանում Հակոբը լաբորատորիայի վարիչին պատմեց գործուղման ընթացքի մասին, հատկապես` շատ գովեց նրանց ճարտարագետին՝ Գենադիյ Մաքսիմովիչին՝ նրա բանիմացությունը, պատրաստակամությունն ու հասարակ կեցվածքը՝ հակադրելով Նիկոլայ Յուրևիչի անտարբերությանը, գոռոզությանն ու մեծամտությանը:

           

- Աստվա՜ծ իմ, - բացականչեց լաբորատորիայի վարիչը, - ա՜խր, դա հանրահայտ գիտնական, ակադեմիկոս Գենադիյ Մաքսիմովիչ Իվանովն է եղել…

ՄԱՐՏԻՆ ՇԻՐԻՆՅԱՆ

Կալիֆորնիա, Գլենդեյլ

20 փետրվարի, 2017թ.