Մինչև Խորհրդային Միության փլուզվելը,
նրանք ոչ մի տնտեսական դժվարություններ չէին տեսել: Ընդհանրապես,
Խորհրդային Միությունը շատ հարմար էր ապրելու, աշխատելու և սովորելու համար, քանի որ
գները վերահսկվում և զսպվում էին կառավարության կողմից, գործազրկություն չկար, ընդհակառակը՝
չաշխատելն էր հետապնդվում օրենքով, իսկ սովորելը՝ խրախուսվում, չկար ազգային խտրականություն
և թշնամություն, առավել ևս ազգամիջյան բախումներ …
Սակայն, 1988թ. փետրվարից
իրադրությունը կտրուկ փոխվեց Հայաստանում.
սկսվեց արցախյան ազատագրական
շարժումը, 1988թ. դեկտեմբերի 7-ին տեղի
ունեցավ Սպիտակի ահավոր երկարաշարժը, որը
պաշտոնական հաղորդագրությամբ
մոտ 25000 մարդու կյանք խլեց, իսկ ոչ պաշտոնական տվյալներով մոտ՝ 50000-60000՝ մեծ,
վիշտ պատճառելով ամբողջ հայ ժողովրդին թե Հայաստանում,
և թե հայկական սփյուռքում…
1990թ. օգոստոսի 23-ին ՀՍՍՀ-ի Գերագույն Խորհուրդն ընդունեց Հայաստանի անկախության հռչակագիրը, իսկ 1991թ. սեպտեմբերի 21-ին Հայաստանի Հանրապետությունը հռչակեց իր անկախությունը: Խորհրդային Միության փլուզումից և Հայաստանի անկախությունից հետո, տնտեսական
վիճակը Հայաստանում կտրուկ վատթարացավ: Գրեթե բոլոր գործարանները կաթվածահար եղան.
շատ աշխատատատեղեր փակվեցին և գործազրկությունը մեծ չափերի հասավ:
Լուսինեն ամուսնուն
կորցնելուց հետո, ստիպված մեկնեց
արտագնա աշխատանքի՝ դեպի
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ...
Անահիտի երկու որդիները մասնակցեցին
արցախյան հերոսամարտին՝ ցավոք, նրա
ավագ որդին զոհվեց: Ընդհանրապես, Հայաստանի անկախացումից
հետո, Հայաստանում և, հատկապես Արցախում
ապրող գրեթե բոլոր հայերը
մեծ փորձությունների ենթարկվեցին՝
առկա բազմաթիվ մարտահրավերների պատճառով...
Անցան տարիներ՝
բազում հոգսերի, զրկանքների, պատերազմի, սովի, անմոռաց վշտի
տարիներ...Անահիտը հիվանդացավ: Նրա օրերը
հաշվված էին: Նա ցավեր
ուներ, բայց այդ ցավերը
նրան ավելի տանելի էին
թվում, քան որդու կորստի
ցավը... Նրա մտերիմ ընկերուհին՝
Լուսինեն հաճախ էր զանգահարում
նրան Նյու-Յորքից: Նրա գնալուց
հետո անցել էր ավելի
քան քսանհինգ տարի...
ընկերուհիները շատ էին միմյանց
կարոտել, բայց ավա՜ղ Լուսինեն
օրինական կարգավիճակ չուներ
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում
և,
հետևաբար չէր կարող գալ
Հայաստան: Նա, նույնիսկ այդ
տարիների ընթացքում, չէր տեսել
իր որդուն, դստերը և
թոռներին, չնայած բոլորին էլ
շատ էր կարոտել...
Լուսինեն արդեն
յոթանասուն տարեկան էր
և դեռ աշխատում էր, չնայած
բոլորովին վերջերս
լուրջ վիրահատության էր
ենթարկվել... Նա խնայողությամբ էր
ապրում և տարիներ շարունակ
ծանր ու ստորացուցիչ աշխատանքներ
կատարելով, բոլոր իր խնայած
միջոցներն՝ անմնացորդ,
ուղարկում էր Հայաստան, գլխավորապես որդուն,
ով նրա ուղարկած փողերով
գնել էր նոր, ընդարձակ բնակարան,
շքեղորեն վերանորոգել և
կահավորել էր այն, ինչպես նաև
գնել էր թանկարժեք ավտոմեքենա,
հարմարավետ ամառանոց... նրա
որդին իր ընտանիքի հետ
ապրում էր բավականին բարեկեցիկ
ու երջանիկ կյանքով՝
մոր ուղարկած փողերով,
իհարկե՛. նա չէր աշխատում
և մտադրություն էլ չուներ
աշխատելու, ի տարբերություն իր
մորը, որի անձնուրաց նվիրվածությունն անսահման էր ընտանիքի
և հարազատների հանդեպ...
Երբ Անահիտը
մահացավ, Լուսինեն շատ վշտացավ
ու լաց եղավ. նա վերհիշեց
մանկությունն ու անցած կյանքն
իր անբաժան ընկերուհու
և հասակակցի հետ, շատ ափսոսաց,
որ չկարողացավ հրաժեշտ
տալ նրան և ներկա
լինել նրա հուղարկավորությանը... Լուսինեն
անմիջապես զանգահարեց Անահիտի
կրտսեր որդուն, ցավակցություն հայտնեց
և տեղեկացրեց, որ երկու
հարյուր դոլար է ուղարկելու
թաղման ծախսերի համար: Նա գիտեր, որ իր մտերիմ ընկերուհու ընտանիքը դրամական օգնության կարիք ուներ: Լուսինեն փողն
ուղարկեց իր որդուն և
խնդրեց հանձնել տիկին
Անահիտի կրտսեր որդուն կամ
ամուսնուն:
Թաղման օրն
իրարանցում էր Անահիտենց փոքրիկ
բնակարանում, որը լեփ-լեցուն էր
այցելուներով, իսկ նրանց մի
մասն էլ համախմբված էր
շենքի շքամուտքի մոտ: Անընդհատ
մարդիկ էին գալիս՝ հարևաններ,
ազգականներ, բարեկամներ, ընկերներ՝ վերջին
հրաժեշտը տալու տիկին Անահիտին:
Անահիտի կրտսեր որդին և
ամուսինը, գլխիկոր նստած դագաղի
մոտ,
անընդհատ վեր էին կենում
և համեստորեն շնորհակալություն էին
հայտնում այցելուներին՝ ցավակցությունների հանար: Բոլոր այցելուներն
անկեղծորեն սգում էին տիկին
Անահիտի մահվան համար, որովհետև նա
լավ անձնավորություն էր
և վայելում էր ազգականների,
հարևանների և բոլոր իրեն
ճանաչողների մեծագույն սերն
ու հարգանքը...
Մի քիչ
ուշացումով եկավ նաև Լուսինեի
որդին՝ Արմենը: Նրա պարանոցին
մի հաստ ոսկյա շղթա
կար,
իսկ ձեռքին պսպղում էր
շվեյցարական, հանրահայտ «Համիլտոն» մակնիշի
թանկարժեք ժամացույցը: Արմենը մոտեցավ
հանգուցյալի ամուսնուն և
որդուն, ցավակցություն հայտնեց: Այնուհետև, նա տիկին
Անահիտի որդու հետ առանձնանալով
ասաց.
- Ապե՛ր, բերել եմ
մորս ուղարկած փողը, բայց
կներես՝ հարյուր քսան
դոլար ա մնացել... տղերքով
էս շոգին մի տեղ
նստեցինք, մի քիչ գարեջուր
խմեցինք, ութսուն դոլարը ծախսվեց...
Երբ թաղումից
հետո տիկին Լուսինեն զանգահարեց,
տիկին Անահիտի որդին
և ամուսինը նրբանկատորեն չհայտնեցին նրան Արմենի անամոթ
ու լկտի արարքի մասին...
Երևան, Հայաստան
12 հունվարի, 2016թ.