- Գագի՛կ, այս ի՞նչ փաթեթ է դրված
գրասեղանիդ, նվեր է՞, - զայրացած հարցրեց ամերիկյան «N» խոշոր կազմակերպության, ծառայությունների
գծով երիտասարդ տնօրեն՝ Վարդան Կարապետյանն իր ենթակային՝ Գագիկ Դավթյանին:
Վարդան Կարապետյանն ավարտել էր Հայաստանի
ամերիկյան համալսարանի մագիստրատուրան և դա նրան հնարավորություն էր տվել
բավականին բարձր աշխատավարձով աշխատանք գտնել Երևանում գործող բազմաթիվ ամերիկյան կազմակերպություններից
մեկում: Ճիշտն ասած այդ բաժնի աշխատանքների համար հարկավոր չէր ո՛չ տնօրենի մագիստրոսի
կոչումը, ոչ էլ նրա ենթակայի բարձրագույն կրթությունը: Պարզապես Հայաստանում,
հատկապես՝ անկախությունից հետո, աշխատանքի ընդունվելու պայմաններն ու պահանջները, անբնականորեն
բարձրացել էին: Մինչև անկախանալը կատակով, ռուսների նման, ասում էին. «Աշխատանքը
հո գա՞յլ չէ, որ անտառ փախչի», իսկ անկախությունից հետո. «Աշխատանքը գայլ չէ է՜,
այլ ավելի սարսափելի բան»…
- Ես գաղափար անգամ չունեմ, թե դա
ի՞նչ է և ումի՞ց է, - վիրավորված պատասխանեց Գագիկը, ով երիտասարդ տնօրենից
զգալիորեն տարիքով մեծ էր և անըդհատ վազքի մեջ էր՝ տարբեր տեսակի ծառայություններ
մատուցելով ամերիկացի աշխատակիցներին՝ կապված նրանց կենցաղի, շրջագայությունների
ու մշակութային միջոցառումների հետ:
Պարզվեց՝ Գագիկին
Ամերիկայից նվեր բերողը դոկտոր Հենդերսոնն
էր:
- Շուտ տա՛ր և
վերադարձրու՛, - զայրացած կարգադրեց երիտասարդ և գոռոզ տնօրենը Գագիկին:
- Բայց ի՞նչ ասեմ,
մանավանդ ես նրան չէի խնդրել, որ ինձ համար նվեր բերեր, - սրտնեղեց Գագիկը:
- Իմ գործը չէ՛, արա՛ ինչ ասում
եմ…
Գագիկը շփոթահար ուղևորվեց դեպի
դոկտոր Հենդերսոնի աշխատասենյակը, ով հանդիսանում էր կազմակերպության փոխնախագահը:
Դոկտոր Հենդերսոնն ԱՄՆ քաղաքացի էր, կիսով չափ հայ, չնայած հայերեն չգիտեր: Նա
քաղաքագիտության դոկտորի կոչում էր ստացել Մայամիի համալսարանում և բավականին խիստ
բնավորություն ուներ:
Դոկտոր Հենդերսոնը լսելով Գագիկին,
մռայլվեց, անմիջապես ձեռքը տարավ դեպի հեռախոսը և հավաքեց Վարդանի համարը.
- Լսի՛ր, Վարդան, դու ի՞նչ
իրավունքով ես ստիպում Գագիկին, որ վերադարձնի իմ բերած նվերը: Նվեր տալը կամ
նվիրատվություն անելը կամավորական սկզբունքով է և ոչ ոք իրավունք չունի դա
արգելելու՝ լինի դա Հայաստանում, թե Ամերիկայում, հասկացա՞ր:
- Դոկտո՛ր Հենդերսոն, - զգուշությամբ
փորձեց նրան առարկել Վարդանը, – դա հակասում է մեր կազմակերպության
քաղաքականությանը. նվերը համարվում է կաշառք և ոչ մի կերպ չի խրախուսվում:
- Ի՞նչ ես խոսում, գժվե՞լ ես: Ինձ
էլ ես վիրավորում: Ես ի՞նչ շահ ունեմ Գագիկին կաշառելուց: Դու չես էլ հասկանում,
թե ի՞նչ ես խոսում: Թե՞ ուզում ես ազնվությունդ ի ցույց դնել՝ այս ամենը
ձեռնարկելով: Վերջ տու՛ր:
Գագիկը վերադարձավ տնօրենի և իրեն
հատկացրած ընդհանուր աշխատասենյակը և գեղեցիկ ձևավորված փաթեթը դրեց Վարդանի
գրասեղանին:
- Ինչու՞ ես իմ գրասեղանի վրա
դնում:
- Ի՞սկ ուր դնեմ:
- Չգիտեմ:
- Ես էլ չգիտեմ: Դու ես տնօրենը,
դու էլ` որոշիր, - ձանձրացած պատասխանեց Գագիկը:
- Լավ, բաց արա՛, տեսնենք մեջն
ի՞նչ կա:
- Ինձ համար բոլորովին հետաքրքիր
չէ, թե մեջն ի՞նչ կա, - այդ ամենից արդեն հոգնած, անտարբեր ասաց Գագիկը:
- Քեզ ասում եմ, բաց արա՛, - արդեն
մեղմացած խնդրեց տնօրենը:
Փաթեթը միջին մեծության, մի
հաստափոր գրքի չափ էր, խնամքով փաթաթված բաց շագանակագույն թղթով և վրայից խաչաձև կապված
կարմիր, նուրբ ժապավենով: Փաթեթի վրա մեծ-մեծ, վայելուչ ձեռագրով անգլերեն գրված
էր՝ for Gagik from Dr. Henderson, այսինքն` Գագիկի համար դոկտոր Հենդերսոնի
կողմից: Մի քանի տակ թուղթ քանդելուց հետո, մի ստվարաթղթե տուփ երևաց: Այդ տուփի
մեջ դարձյալ թղթով մի քանի տակ փաթաթված մեկ այլ տուփ կար, որի մեջ էլ՝ մի փոքրիկ,
բազմագործառույթ, տափակաբերան աքցան: Վերջինս այնպես էր սարքած, որ միաժամանակ
կարող էր ծառայել նաև որպես դանակ, կտրիչ, պտուտակահան և մկրատ:
- Սա ինձ հարկավոր չէ՛, - ասաց
Գագիկը և իրը դրեց տնօրենի գրասեղանին:
Վարդանը վերցրեց փոքրիկ գործիքը,
հեշտությամբ տեղավորելով ափի մեջ, տնտղեց և դիմելով ինքնիրեն, թե՞ Գագիկին,
հարցրեց.
- Տեսնես՝ ի՞նչ կարժենա սա
Ամերիկայում, - հետո ջղայնացած գոչեց, - ի՜նչ էլ բան է գտել նվիրելու, չէ՞ր կարող
մի կարգին բան նվիրել:
Գագիկը լուռ էր: Նա լարված մտածում
էր. «Երևի վիրավորվում է, որ իրեն նվեր չեն բերում: Ախ՜ր, չի ըմբռնում, որ նվերին
էլ են արժանանում… Ինչքա՜ն աղմուկ բարձրացրեց այս հասարակ բանի համար, ուղղակի
նողկալի է և նվաստացուցիչ… Միթե՞ կարելի է մարդու հետ այդպես վարվել: Եթե այս
աշխատանքը թողնեմ, հեռանամ, ընտանիքս քաղցի կմատնվի: Իրեն ինչ կա՝ ինձ նման
ընտանիք, փոքրիկ երեխաներ չունի: Չէ՜,
պետք է առայժմ մնամ, բայց ընթացքում փորձեմ մի ուրիշ աշխատանք գտնել, որտեղ ինձ
վրա սրա նման գոռոզները վերևից չեն նայի ու մանավանդ չեն ճնշի»:
- Գագի՛կ, Գագի՛կ, չես լսու՞մ:
Տե՛ս, ինչ եմ մտածել: Վերցրու՛ այս անպետք գործիքը և տա՛ր պահեստ՝ մուտք անելու:
Այդպես և՛ օրենքով կլինի, և՛ դոկտոր Հենդերսոնն էլ չի իմանա: Լավ ե՞մ մտածել:
Գագիկին բոլորովին դուր չեկավ տնօրենի
«հանճարեղ» գաղափարը, բայց լռեց: «Երևի պարապությունից չգիտի, թե ի՞նչ անի: Սա էլ
լավ առիթ է՝ ապացուցելու իր «ազնվությունն ու սկզբունքայնությունը», բայց չգիտես
ինչու՞ դա միշտ կիրառելի չէ», - մտածեց նա: Երբ անցյալ տարի դոկտոր Կլարկը,
վերադառնալով Ամերիկայից, երկու փողկապ բերեց՝ մեկը Գագիկի, իսկ մյուսը՝ Վարդանի
համար, նա ասաց. «Արի՛ այս անգամ ընդունենք նվերները: Անհարմար է միշտ մերժելը»:
Հետո՝ նրան թվաց, որ Գագիկին բաժին հասած փողկապն ավելի լավն է, առանց ամաչելու
առաջարկեց փոխանակել: Այն ժամանակ Գագիկն ասաց. «Երկուսն էլ քեզ վերցրու, ես
սովորություն չունեմ փողկապ կրելու», - չնայած դա այդպես չէր: Մի ուրիշ անգամ
Ջոնսոն ամուսինները Գագիկի համար բրդե, տաք սվիտեր էին բերել Ամերիկայից և
ուրախությամբ հանձնելով Գագիկին, ասացին. «Գագի՛կ, սա որ հագնես, ձմռան ամիսներին
էլ երբե՜ք չես մրսի: Չէ՞, որ դու գործերիդ պատճառով հաճախ ստիպված ես դրսում լինել»:
Այն ժամանակ Գագիկը ո՛չ միայն սվիտերը վերադարձրեց ամուսիններին, պատճառաբանելով
կազմակերպության վարած քաղաքականության կանոնները, այլև ստիպված եղավ լսել տնօրենի
երկար-բարակ ճառն այդ նույն կանոնների վերաբերյալ, իսկ Ջոնսոն ամուսիներն ամոթահար,
Գագիկից ներողություն խնդրեցին՝ նրան անհարմար վիճակի մեջ դնելու համար: Նա հիշեց
նաև Սթիվ Հուի դեպքը: Չինացի Սթիվ Հուն արձակուրդին վերադառնալով ԱՄՆ, Գագիկին
էլեկտրոնային փոստով նամակ գրեց ու տեղյակ պահեց, որ այլևս հետ չի գալու, քանի որ
բարձր վարձատրվող աշխատանք էր գտել այնտեղ, իսկ վերջերս գնած ճապոնական «Sony» մագնիտոֆոնն
էլ թողնում էր Գագիկին՝ որպես նվեր, որովհետև նրան համարում էր իր ընկերը:
Պատասխան նամակով Գագիկը գրեց նրան, որ չի կարող նվերն ընդունել, քանի որ դա
հակասում է կազմակերպության քաղաքականությանը, բայց կարող է որոշակի զեղջված
գումարով գնել այն նրանից: Իմանալով այդ մասին, Վարդանն ասաց. «Ես կգնեմ: Քույրս հենց
այդպիսի մագնիտոֆոնի մասին է երազում, որը ո՛չ միայն ռադիո, այլև լազերային
սկավառակով նվագարկիչ ունի: Փոխարենը կտամ քեզ մեր հին, չինական արտադրության
մագնիտոֆոնը»: Չինացի Սթիվը հրաժարվեց Գագիկից գումար վերցնել՝ պատճառաբանելով, որ
սրտանց է նվիրում: Գագիկն էլ մագնիտոֆոնը փոխանցեց Վարդանին, չնայած անչափ հավանում
էր:
Գագիկը վերցրեց փաթեթը տնօրենի
գրասեղանի վրայից և ճարահատյալ ուղևորվեց հաշվապահության բաժին, կազմակերպության
պահեստապետի՝ Արշակի մոտ, ով մոտավորապես
Վարդանի տարիքին էր՝ 23-24 տարեկան և նույնքան մեծամիտ ու գոռոզ, ինչքան Վարդանը,
քանի որ միաժամանակ սովորում էր Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի
մագիստրատուրայում և հույս էր փայփայում, որ ուսումն ավարտելուց հետո իրեն
կհաջողվի ավելի բարձր պաշտոնով, մանավանդ ավելի բարձր աշխատավարձով աշխատանք գտնել
մի որևէ արտասահմանյան կազմակերպությունում, ինչպես Վարդանին էր հաջողվել:
Երբ Արշակն իմացավ, թե ինչու է
Վարդանն ուղարկել Գագիկին իր մոտ, շատ զարմացավ և անմիջապես, դոկտոր Հենդերսոնի
նման, զանգահարեց Վարդանին.
- Լսի՛ր Վարդան, դու էլ բան ու
գործ չունե՞ս, էս ի՞նչ ես հնարել, ինչու՞ ես էս խեղճ մարդուն իզուր տեղը տանջում,
ինձ էլ հետը:
- Քո գործը չէ՛, - կոպիտ
պատասխանեց նրան Վարդանը, - արա՛ ինչ քեզ ասում է Գագիկը: Անմիջապես այդ գործիքը
մուտք արա՛ պահեստ, իսկ վաղն էլ դուրս գրի՛ր այնտեղից և հանձնի՛ր Գագիկին:
Նույնիսկ գլխավոր հաշվապահը փորձեց
Վարդանին խելքի բերել և ավելորդ խնդիրներ չառաջացնել, սակայն հայ-ամերիկյան համատեղ
կազմակերպության ծառայությունների գծով երիտասարդ ու նորելուկ տնօրենն անդրդվելի
էր…
Հաջորդ օրն Արշակը զանգեց Գագիկին.
- Ինչու՞ չես գալիս ապրանքդ տանելու:
Գագիկը դոկտոր Հենդերսոնի
«թանկագին» նվերը ստացավ և դրեց չհրկիզվող պահարանի մի հեռավոր անկյունում, որի
բանալու կրկնօրինակը գտնվում էր Վարդանի մոտ: Ամենայն հավանականությամբ «թանկագին»
նվերը մինչև օրս էլ այնտեղ է…
Տարիներ անց, երբ Գագիկն արդեն
ապրում էր Կալիֆորնիայում, «99» կոչվող խանութներից մեկում տեսավ այդ փոքրիկ, բազմագործառույթ,
տափակաբերան աքցանը: Այն ընդամենն 99 ցենտ արժեր: Նա ձեռքի մեջ առնելով ծանոթ
առարկան, դառնությամբ մտածեց. «Իմաստ ունե՞ր արդյոք նման էժանագին բանի համար
այդքա՜ն աղմուկ բարձրացնել և նյարդեր փչացնել… Կատակով, բայց ի՜նչ դիպուկ է ասված,
որ աշխատանքի վայրը մի այնպիսի տեղ է, որտեղ վաստակում ես նյարդային սթրես ու
գլխացավ, իսկ ամսվա վերջում էլ՝ մի քիչ փող, որ բուժվես», մանավանդ նման մեծամիտ,
գոռոզ ու եսասեր տնօրենների ենթակայության
տակ աշխատելիս:
ՄԱՐՏԻՆ ՇԻՐԻՆՅԱՆ
Կալիֆորնիա, Գլենդեյլ
10 ապրիլի, 2017թ.
