Բասկետբոլի մարզիչ՝ Ստեփան
Հակոբյանը նախօրոք թույլատրություն խնդրելով չորրորդ-հինգերրորդ դասարանի
ուսուցիչներից, դասի ժամանակ կարճատև ելույթներ էր ունենում երեխաների առջև
բասկետբոլի մասին: Նրան հարկավոր էին տասից տասներկու տարեկան բարձրահասակ և
բարետես տղաներ; Նա հույս էր տածում, որ նրանցից գոնե մի քանիսը ժամանակի
ընթացքում կարող էին դառնալ անվանի բասկետբոլիստներ: Նա իր ելույթը սկսում էր
մոտավորապես այսպես.
- Սիրելի երեխաներ, բասկետբոլը
թիմային մարզաձև է: Յուրաքանչյուր թիմում խաղում են հինգ բասկետբոլիստներ՝
խաղարկող, հարձակվող պաշտպան, թեթև հարձակվող, ծանր հարձակվող և կենտրոնական
խաղացող: Կան նաև պահեստային խաղացողներ: Խաղի նպատակը
հակառակորդ թիմի զամբյուղի մեջ գնդակ նետելն է: Այս խաղը ստեղծվել է Ամերիկայի
Միացյալ Նահանգների Մասաչուսեթս նահանգի Սփրինգֆիլդ քոլեջի ֆիզիկական դաստիարակության
ուսուցիչ՝ Ջեյմս Նեյսմիթի կողմից 1891թվականին…
Այնուհետև նա պատմում էր խաղի
կանոնների և բասկետբոլ մարզաձևի առողջության վրա ունեցած ակնհայտ բարերար
ազդեցության մասին: Մարզիչն ասում էր, որ բասկետբոլը նպաստում է շնչառական,
սիրտանոթային, տեսողական, և շարժական համակարգերի ֆունկցիոնալ հնարավորությունների
ընդլայնմանը, ինչպես նաև զգալիորեն բարձրանում է օրգանիզմի ընդհանուր ֆիզիկական
դիմացկունությունը: Փորձառու մարզիչը պատմում էր նաև 1960-70 թվականների անվանի
բասկետբոլիստներ` Օսկար Ռոբերտսոնի, Սերգեյ Բելովի, Ջերի Լուկասի, Իվան Դվորնիի,
Տատյանա Օվեչկինայի, Սամ Ջոնսի, Ջերի Սլոունի, Վիտալի Զաստուխովի, և իհարկե Եվրոպայի
բազմակի չեմպիոն և օլիմպիական խաղերի արծաթե մեդալակիր՝ Արմենակ Ալաջաջյանի և շատ
ուրիշների անցած ուղու մասին և այլն: Երեխաները ուշադրությամբ և չափազանց մեծ
հետքրքրությամբ լսում էին նրան:
Խորհրդային ժամանակներում
մարդկանց դիմում էին ընկերով, և այդ պատճառով էլ երեխաները նրան ընկեր Ստեփան էին
ասում: Ընկեր Ստեփանը մարզում էր միայն տղաներին, չնայած աղջիկների խելքն էլ էր
գնում բասկետբոլի համար: Որպեսզի բասկետբոլը չխանգարեր դասերին, նա միայն վերցնում
էր լավ կամ գերազանց առաջադիմությամբ աշակերտներին: Ընկեր Ստեփանը գիտեր ինչպես
վարվել երեխաների հետ և ինչպես մարզել նրանց. երեխաները սիրում և հարգում էին իրենց
մարզիչին: Ընկեր Ստեփանը սովորեցնում էր փոխանցումներ անել, գնդակը գետնի վրա
խաղացնելով առաջ գնալ, միևնույն ժամանակ շրջանցելով հակառակորդ թիմի խաղացողներին
և, իհարկե, գնդակը գցել զամբյուղի մեջ: Նա այդ բոլորը կատարում էր հմտությամբ ու
վայելչությամբ՝ երեխաներին հիացմունք պարգևելով: Հատկապես գեղեցիկ էր ստացվում
գնդակը զամբյուղի մեջ նետելը. մարզիչը շնորհալիորեն վեր էր ցատկում և օդի մեջ մի
փոքր շրջվելով, գնդակը երկու ձեռքով բռնած, ճարպկորեն նետում էր ուղիղ զամբյուղի
մեջ: Մարզվող երեխաներից ոչ ոք չէր կարողանում գնդակը այդպես գրավչորեն նետել
զամբյուղի մեջ:
Ընկեր Ստեփանը բոլոր ցածրահասակ
տղաներին, ինչպես նաև բարձրահասակ, բայց ոչ բարետեսներին մերժում և խմբակ չէր
վերցնում: Նա ասում էր, որ բարձրահասակ լինելը կարևոր պայման է, քանի որ
ցածրահասակ բասկետբոլիստը չի կարող բարձրահասակների գլխի վրայով ուղիղ նետում
կատարել զամբյուղի մեջ, ինրպես նաև սլամդանկ* կատարել, այսինքն գնդակը ձեռքով
անմիջապես զամբյուղի մեջ մտցնել, իսկ բարետես լինելը կարևոր է այնքանով, որ խաղը
դիտողների համար է դա հաճելի:
Երեխաների մի մասը, որոնք
մարզիչի ասած չափորոշիչներին չէին համապատասխանում, համառորեն գալիս էին և դիտում
խաղը՝ լավ եղանակներին դաշտում, իսկ ձմռանը՝ դահլիճում. նրանց մեջ կային նույնիսկ
աղջիկներ: Նրանք հույս ունեին, որ ընկեր Ստեփանը միտքը կփոխի և վերջի վերջո կվերցնի
իրենց: Երբեմն պարապմունքներից առաջ կամ ընդմիջումներին, նրանք խառնվում էին
բասկետբոլի խմբակի անդամների հետ և բասկետբոլ խաղում: Մարզիչն անզոր էր խանգարելու
նրանց ուրախությունը:
Նրանց մեջ կար մի ցածրահասակ,
վտիտ և անհրապույր տղա, որը գրեթե նույնքան լավ էր խաղում բասկետբոլ, ինչքան ընկեր
Ստեփանը, բայց զիջում էր նրան շարժումների գեղեցկությամբ և գրավչությամբ: Մանուկը,
այդպես էր տղայի անունը, կարողանում էր դաշտի գրեթե ցանկացած կետից գնդակը նետել
զամբյուղի մեջ: Որտեղի՞ց այդքան ուժ և ճարպկություն այդ նիհարիկ մարմնի մեջ
միանգամայն անհասկանալի էր, թե՛ մարզիչի, և թե՛ երեխաների համար, մանավանդ բասկետբոլի գնդակը, թե՛ չափերով, և թե՛ քաշով
ավելի մեծ է, քան ֆուտբոլի կամ վոլեյբոլի գնդակը: Զարմանալի էր, որ նա ոչ միայն
կարողանում էր գնդակը զամբյուղի մեջ նետել, այսպես կոչված, խաղային
իրադրությունից, որը թիմին բերում էր երկու միավոր և տուգանային հրապարակից, որը
թիմին բերում էր մեկ միավոր, այլ նաև հեռվից՝ վեց մետրանոց գծից դուրս ընկած
խաղադաշտի հատվածներից, որը թիմին բերում էր առավելագունս՝ երեք միավոր:
Մանուկն ամեն ինչ շատ հեշտ էր
յուրացնում: Եթե մյուսների հետ մարզիչը տքնաջան աշխատում էր, որպեսզի գեթ մի փոքր
արդյունք ստանա, մինչդեռ Մանուկը սովորում էր անմիջապես, հեշտությամբ ու առանց
որևէ դժվարության: Նա կարծես այդ բոլորը գիտեր նախօրոք և պարզապես վերհիշում էր,
թե ինչ պետք է անի: Մանուկը, ճիշտ է մերժվածների մեջ էր, բայց նա ամենաուշիմ,
ամենաշուտ սովորող և ամենաընդունակն էր, թեև նա լավ չէր սովորում, և դա էլ երկրորդ
ատճառն էր, որ մարզիչը նրան չէր վերցնում:
Մեկ տարի անց ընկեր Ստեփանն
արդեն իր սաներին տանում էր մրցումների: Բոլոր մերժվածները հույսները կտրելով
հեռացել էին և այլևս չէին գալիս, բացի Մանուկից: Նրան անհնար էր կտրել
բասկետբոլից: Նա խմբի «խորթ
զավակն» էր,
չնայած ամենալավ խաղացողն էր…
Համաքաղաքային և միջքաղաքային
մրցույթներում, երբ թիմը պարտվում էր, ընկեր Ստեփանը խաղի մեջ էր մտցնում Մանուկին
որպես փոխարնող, և վերջինս գրեթե միշտ փրկում ու նույնիսկ հաղթանակ էր պարգևում
թիմին: Նա բնածին հակում և տաղանդ ուներ բասկետբոլի նկատմամբ: Կա՞ն չէ մարդիկ,
որոնք բնածին տաղանդներ են, օրինակ՝ Մոցարտը մինչև հիմա անգերազանցելի է որպես
երաժիշտ և կոմպոզիտոր, Էյնշտեյնը բացառիկ էր իր վերացական մտածողությամբ, Այվազովսկին
առ այսօր անհասանելի է իր ծովանկարչությամբ և այլն, իսկ Մանուկն անպարտելի,
բացառիկ շնորհալի էր բասկետբոլի մեջ…
Մանուկի համար բասկետբոլն ամեն
ինչ էր. նա ապրում էր բասկետբոլով, այն նրա համար նաև ինքնադրսևորման,
ինքնահաստաման միջոց էր: Ավաղ Մանուկը չէր
համապատասխանում բասկետբոլիստների նկատմամբ առաջադրված չափորոշիչներին. նա ինքն էլ
էր դա քաջ գիտակցում: Դա իրոք ճակատագրի ծաղրն էր, որ Մանուկը ներքուստ, իր ամբողջ
էությամբ բասկետբոլիստ էր և միայն արտաքնապես էր անհամապատասխան:
Ափսո՜ս, շատ ափոսո՜ս, եթե նա արտաքնապես
էլ համապատասխաներ բասկետբոլային չափորոշիչներին, ապա անկասկած կդառանար Հայաստանի,
Խորհրդային Միության, միգուցե նաև աշխարհի ամենահայտնի բասկետբոլիստներից մեկը,
իսկ մենք հայերս կունենայինք ևս մի հայազգի անվանի բասկետբոլիստ:
* slam dunk
Կալիֆորնիա,
9 փերվարի, 2015թ.
