Նոր հեռուստացույցը

Բաբկենը նոր բնակարան էր ստացել: Շատերը գիտեն, թե ինչ է նշանակում նոր բնակարան ստանալ խորհրդային կարգերի օրոք: Բնակարան ստանալու համար պետք էր, որ բնակարանի կարիք ունեցեղ անձն աշխատեր մի որևէ հիմնարկությունում, ապա հերթագրվեր բնակարան ստանալու համար: Իհարկե, ներկայացնելով դիմում ընտանեկան վիճակի, ընտանիքի անդամների քանակի և այլնի վերաբերյալ, ինչպես նաև ներկայացնել բազմաթիվ և բազմաբնույթ տեղեկանքներ: Տարիներ հետո, հերթը հասնելուն պես, նա ստանում էր բնակարան, բայց անմխիթար վիճակում և միանգամայն  ոչ պիտանի բնակության համար: Նոր բնակարանի տերը ստիպված էր ամբողջովին վերանորոգել բնակարանը: Նա պետք է նորից սվաղեր բնակարանի ծուռ ու մուռ պատերը, փոխեր անորակ մանրահատակը, պատուհանները, դռները, դրսի ստվարաթղթե դուռը փոխարիներ երկաթյա ապահով և ավելի գեղեցիկ դռնով,  պաստառապատեր ամբողջ բնակարանը, փոխարիներ ալյումինե անհուսալի էլեկտրահաղորդալարերը պղնձով, փոխեր էլեկտրական վարդակները, անջատիչները, լուսամփոփները, սալիկապատեր զուգարանը, լոգասենյակը, փոխեր և ձևափոխեր ջրի խողովակները, ջրի փականները, լոգարանը, զուգարանակոնքը, լվացարանները, գազօջախը, գազաջրատաքացուցիչը, ցնցուղը, աղբյուրները և այլն, և այլն:

Այս բոլոր փոփոխություններն ու վերանորոգումները Բաբկենը հազիվ կարողացավ անել երեք տարվա ընթացքում: Այնուհետև կնոջ` Արփինեի հետ գնեցին կահույք, սառնարան և ռադիոընդունիչ: Մնաց հեռուստացույցը, որի համար արդեն տարիներ շարունակ խնայած և կուտակած փողից այլևս ոչինչ չէր մնացել: Կնոջ հետ երկար խորհրդակցելուց հետո, նա որոշեց գնել նաև հեռուստացույցը` նախօրոք պարտք վերցնելով ազգականներից:

Աշխատանքային շաբաթվա վերջին օրը` աշխատանքից հետո, Բաբկենն իր մանկության երկու ընկերների հետ ուղևորվեց դեպի հեռուստացույցների խանութ` հեռուստացույց գնելու: Նրա ընկերներից մեկը` Սմբատը հեռուստացույց վերանորոգող էր և պետք է փորձարկեր ընտրված հեռուստացույցը: Երկար մտածելուց հետո նրանք ընտրեցին ուկրանիական արտադրության «Սլավուտիչ Ц-208» մակնիշի գունավոր հեռուստացույցը, որը արտադրվում էր Կիևի ռադիոգործարանում:

Խանութի վաճառողը Սմբատին ծանոթ էր: Երբ նա իմացավ, որ Բաբկենը պարտք վերցրած փողով է ուզում գնել հեռուստացույցը, Սմբատին որպես հին ծանոթի առաջարկեց գնել խափանված հեռուստացույցներից, որոնք կես գնով էին վաճառվում: Նա ասաց, որ խանութում կան մի քանի հեռուստացույցներ, այդ թվում նաև «Սլավուտիչ» մակնիշի, որոնք խանութում փորձարկելիս խափանվել էին:

- Դու', Սմբատ ջան, հեռուստացույց վերանորոգող ես, - ասաց նա, - հեշտությամբ կարող ես վերանորոգել այս խափանված հեռուստացույցներից յուրաքանչյուրը և միաժամանակ կիսով չափ կթեթևացնես ընկերոջդ պարտքը: Մենք ունենք հեռուստացույցներ, որոնց մոտ պատկերը կա, բայց ձայնը չկա, կամ հակառակը` ձայնը կա, բայց պատկերը չկա, կամ միաժամանակ ոչ ձայնը կա, ոչ էլ պատկերը, կամ էկրանը չի լուսավորվում …  Ընտրե'ք, որը ցանկանաք:

Բաբկենին վաճառողի առաջարկը բոլորովին դուր չեկավ: Նա ասաց.

- Ես առաջին անգամ նոր հեռուստացույց եմ գնում նոր բնակարանի համար, իսկ դուք բոլորդ ինձ համոզում եք գնել խափանվածը: 

Բաբկենի կարծիքով նոր բնակարանում ամեն ինչ պետք է լիներ նորը, այդ թվում նաև հեռուստացույցը: Սմբատը վերջին անգամ դիմելով նրան ասաց.

- Հասկացի'ր, Բաբկեն ջան, խորհրդային հեռուստացույցներն անհուսալի են` երեքից մեկը փչանում է հենց խանութում` փորձարկելիս: Քեզ համար ի՞նչ տարբերություն, այն խանութում փորձարկելիս կփչանա, թե՞ տանը: Վատ կլինի՞, որ վերցրածդ պարտքը կիսով չափ մարվի. քեզ համար ենք մտահոգված…

Սակայն, Բաբկենը անդրդվելի էր: Ոչ մի կերպ նրան չկարողացան համոզել ո'չ ընկերները, ո'չ էլ վաճառողը, և նրանք ստիպված համակերպվեցին նրա որոշման հետ:

Սմբատը զգուշութհշյամբ միացրեց նոր հեռուստացույցը, ստուգեց, լուսավորվածությունը, պատկերի հստակությունը, ձայնը, գույները և այլն: Համոզվելով որ հեռուստացույցը նորմալ աշխատում է, նրանք երեքով քառասուներեք կիլոգրամ կշռող հեռուստացույցը մի կերպ տեղավորեցին տաքսիի ետնամասում գտնվող բեռնախցիկում և թանկարժեք բեռի հետ միասին ուղևորվեցին Բաբկենենց տուն: Նրանք գնել էին նաև սենյակային անտենա և ցանցային լարումը կայունացնող առանձին սարք` հեռուստացույցը հաճախակի լարման տատանումներից պաշտպանելու համար:

Ճանապարհին Բաբկենի տրամադրությունը շատ բարձր էր. Նա անընդհատ կատակում էր…

Տանը, Բաբկենի կինը ճոխ սեղան էր բացել հենց հյուրասենյակում, որտեղ պետք է տեղադրվեր թանկարժեք հեռուստացույցը: Բաբկենենց ընտանիքում արդեն սովորություն էր դարձել դիմավորել  նոր իրերի մոտքը բնակարան կեր ու խումով: Սեղանին կային զանազան սառը և տաք խորտիկներ, մրգեր, անուշեղեն և, իհարկե, խմիչք:

Միացրեցին հեռուստացույցը: Անմիջապես բնակարանը լցվեց ուրախ-զվարթ խոսակցությամբ ու երաժշտությամբ: Ուրախ էին բոլորը,  հատկապես Բաբկենն ու նրա կինը: Նրանք անվերջ խոսում ու կատակում էին: Բաժակները գինի լցրեցին, բոլորը ոտքի կանգնեցին, որպեսզի հոտընկայս խմեն տանտերերի կենացը և նոր ձեռքբերման` հեռուստացույցի համար: Բյուրեղապակյա բաժականերն իրար զարկվելով հաճելիորեն զրնգացին, և հեռուստացույցը կարծես այդ հանդիսավոր պահին սպասելով, միանգամից խափանվեց. հանգած էկրանի մեջտեղում հայտնվեց մի վառ, հորիզոնական, հոծ գիծ…

Բոլորի տրամադրությունը անմիջապես ընկավ:

- Մենք բախտ չունե'նք, - ասաց Բաբկենը:

- Այո', մեր բախտը չի բերում, - տխուր ավելացրեց տիկին Արփինեն:

- Բախտի հարց չի, - ասաց Սմբատը, - դուք պարզապես գործ ունեք տխուր վիճակագրության հետ: Խորհրդային հեռուստացույցներն ի տարբերություն արտասահմանյանների զգալիորեն անհուսալի են: Խուճապի մի մատնվեք: Ես հիմա կգնամ կբերեմ իմ գործիքները և կվերանորոգեմ ձեր հեռուստացույցը: 

Մի կես ժամից Սմբատը վերդարձավ և վերանորոգեց խորհրդային հեռուստացույցը, և բնակարանը նորից լցվեց ուրախ-զվարթ խոսակցությամբ ու երաժշտությամբ: 

Հայաստան, Երևան

10 հունվարի, 2015թ        

Ես ցնդած պառավ չեմ…

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Կոնեկտիկուտ նահանգի Ուեստոն քաղաքից տարեց ամուսիններ էին ժամանել Երևան: Չնայած նրանց պատկառելի տարիքին, նրանք եռանդուն և հաճելի մարդիկ էին: Պարոն Դանիել Մորիսոնը Հայաստանի Ամերիկյան Համալսարանում դասավանդելու էր հասարակական առողջապահություն առարկան: Նրա կինը` տիկին Անետ Մորիսոնը պարզապես ուղեկցում էր նրան` որպես հավատարիմ և նվիրված կողակից:

Նրանց համար հենց Երևանի կենտրոնում մի հարմարավետ և ընդարձակ բնակարան էին վարձել: Տիկին Մորիսոնը  շատ տնարար և մաքրասեր կին էր: Քանի որ այդ տարիներին բնական գազի մատակարարումը դադարեցված էր, ապա Հայաստանի Ամերիկյան Համալսարանի հրավիրված դասախոսների համար վարձված բնակարանների խոհանոցներում հեղուկ գազով` պրոպանով լիցքավորված բալոններ էին տեղադրում: Գազի վարպետը կտրում էր գազի ընդհանուր խողովակին միացնող հատվածը` գազի ընդհանուր փականից վերև և միացնում էր գազի բալոնին հատուկ գազի համար նախատեսնված ռետինե խողովակով: Գազի ընդհանուր փականը շարունակում էր կատարել իր դերը, միայն մի տարբերությամբ, որ գազօջախը գազ էր ստանում գազի բալոնից:

Երբ տիկին Մորիսոնն ուզում էր ճաշ պատրաստել, նա պտտելով բացում էր գազի բալոնի վրա տեղակայված գազի փականը, այնուհետև բացում գազի ընդհանուր փականը և սովորականի պես` ըստ գազօջախից օգտվելու կանոնների, օգտվում էր վերջինից: Իհարկե, անգլերեն լեզվով մանրանամասն հրահանգ է փակցված խոհանոցի պատին, թե ինչ հերթականությամբ պետք է միացվեր, և թե ինչ հերթականությամբ անջատվեր գազօջախն` անվտանգության նկատառումներից ելնելով: 

Մորիսոնները շատ գոհ էին, թե' վարձված բնակարանից, և թե' ստեղծված հարմարություններից, որի համար մի քանի անգամ շնորհակալություն էին հայտնել Հայաստանի Ամերիկյան Համալսարանի ղեկավարությանը:

Սակայն, նրանց բնակվելուց մի երկու շաբաթ անց, տիկին Մորիսոնը գանգատվեց, որ բնակարանում գազի հոտ է զգացվում: Հայաստանի Ամերիկյան Համալսարանի աշխատակիցները` դասախոսական ծառայությունների գծով կոորդինատորի գլխավորությամբ անմիջապես այցելեցին նրանց բնակարան: Գազի վարպետն, ինչպես ընդունված է, օճառի փրփուրով ստուգեց բոլոր միացումները` գազի բալոնից մինչև գազօջախն ընկած հատվածը` գազի արտահոսք հայտնաբերելու ակնկալիքով: Գազի ընդհանուր փականի և գազի բալոնի փականի բաց լինելու դեպքում, ոչ մի միացման վրա գազի արտահոսք չհայտնաբերվեց: Գազի հոտ նույնպես չէր զգացվում: Գազի վարպետը մանրակրկիտ կերպով ստուգեց նաև գազօջախը, որը նույնպես գազի արտահոսք չուներ:

Տիկին Մորիսոնը թեև համաձայնվեց, որ բնակարանում գազի արտահոսք կամ գազի հոտ չկա, բայց ասաց, որ իր համար զարմանալի է և անհասկանալի, թե ինչու՞ առաջներում գազի հոտ կար, իսկ հիմա չկա:

Տիկին Մորիսոնին քաղաքավարի կերպով ակնարկեցին, որ միգուցե գազի հոտը թվացել է իրեն, բայց խնդրեցին կրկնվելու դեպքում նորից անհապաղ տեղյակ պահել համալսարանի ղեկավարությանը:

Անցավ մի քանի օր, և տիկին Մորիսոնը նորից գանգատվեց գազի ուժեղ հոտի առկայությունից: Աշխատանքային խումբն արագ արձագանքելով, նորից գնաց բնակարան, բայց կրկին գազի ոչ մի արտահոսք չհայտնաբերվեց:

Տիկին Մորիսոնի գանգատները քանի գնում հաճախակի էին դառնում, բայց գազի արտահոսք չէր հայտնաբերվում…

Հայաստանի Ամերիկյան Համալսարանում սկսեցին կասկածել, որ տիկին Մորիսոնն անհարկի կերպով անհանգստացնում է համալսարանի աշխատակիցներին իր անհիմն կասկածներով: Տիկին Մորիսոնը կարծես կռահելով, որ իրեն չեն հավատում, հայտարարեց.

- Ես ցնդած պառավ չեմ… Բնակարանում, իսկապես, ժամանակ առ ժամանակ գազի ուժեղ հոտ է զգացվում, բայց ոչ միշտ: Ես նույնիսկ գրանցել եմ օրերը և ժամերը, երբ գազի հոտ է նկատվել այնտեղ: Մենք վախենում ենք այս բնակարանում ապրել, թեև այն շատ հարմարավետ է, խնդրում ենք մեզ տեղափոխել մեկ ուրիշ բնակարան:

Հայաստանի Ամերիկյան Համալսարանի ղեկավարությունը խնդրեց տիկին Մորիսոնին ևս մեկ հնարավորություն տալ ստուգելու բնակարանը, և եթե աշխատանքային խումբը չկարողանա պարզել ժամանակ առ ժամանակ գազի արտահոսքի երևան գալու պատճառն, ապա անպայման կտեղափոխի նրանց մեկ ուրիշ, ոչ պակաս հարմարություններով բնակարան:

Տիկին Մորիսոնը համաձայնվեց:

Սկզբում ստուգվեց գազի հոսքի հնարավոր մուտքը դեպի բնակարան դրսից` խոհանոցի պատուհանի մոտից:  Սակայն, զննությունը ցույց տվեց, որ դրսից շենքի այդ հատվածում ոչ մի կասկածելի բան չկա: Այնուհետև, որոշվեց ստուգել Մորիսոնների բնակարանից ներքև գտնվող նկուղը և նրանցից վեր գտնվող երեք բնակարանները: Նկուղային հարկաբաժնում գտնվում էր համակարգչային ծառայությունների սպասարկման սրահը, որտեղ միայն էլեկտրական սարքեր կային: Մորիսոնների բնակարանից անմիջապես վերև` երկրորդ հարկում ընդհանրապես գազի բալոն չկար: Երրորդ հարկի խոհանոցում թեև գազի բալոն կար, բայց գազի արտահոսք չհայտնաբերվեց: Չորրորդ հարկի բնակարանում նույնպես բալոն կար և ստուգման արդյունքում գազի արտահոսք չհայտնաբերվեց, բայց ստուգելիս գազի փականները բացելուց հետո, քիչ անց թեթևակի գազի հոտ զգացվեց: Միանգամայն պարզ դարձավ, որ գազի արտահոսքը հենց այս բնակարանից է, բայց դեռ բոլորովին պարզ չէր, թե ինչու՞ օճառի փրփուրով հնարավոր չեղավ պարզել, թե որ միացումից է գազի արտահոսքը, կամ ինչպե՞ս է գազը չորրորդ հարկից ներթափանցում առաջին հարկ` դեպի Մորիսոնների բնակարանը:

Որոշվեց մանրակրկիտ կերպով ստուգել գազի բալոնից դեպի գազի սպառման սարքը, այսինքն դեպի գազօջախը գնացող մոնտաժման սխեման: Ահա գազի բալոնը, նրա վրա է գտնվում գազի պտտվող փականը և կես դույմանոց խողովակային գազի ելուստը, որին միացած է գազի ռեդուկտորը` գազի հոսքը թուլացնելու և կարգավորելու նպատակով, ռեդուկտորի կես դույմանոց խողովակային ելուստին միացած է գազի համար նախատեսնված հատուկ ռետինե խողովակը, որը պետք է միանա գազի ընդհանուր փականի մուտքին` նախօրոք այն անջատելով և մեկուսացնելով գազի ընդհանուր խողովակից, իսկ գազի ընդհանուր փականի ելքը միանում է գազօջախին:

           

Ի ուրախություն աշխատանքային խմբի, պարզվեց, որ մոնտաժում սխալ կար` գազի ընդհանուր փականի մուտքն առանձնացված չէր գազի ընդհանուր խողովակից, որի պատճառով գազի բալոնի վրա գազի փականը բացելիս գազի ընդհանուր խողովակով գազը գնում էր այն բնակարանները, որտեղ գազի բալոն տեղադրելիս կտրել առանձնացրել էին գազամատակարարումն ընդհանուր խողովակից: Իհարկե, տեխնիկապես ճիշտ կլիներ գազի ընդհանուր խողովակի կտրած բաց մասերը փակվեին  հատուկ մետաղյա խցաններով, երբ գազի բալոններ էին տեղադրվում:

Չորրորդ հարկի խոհանցում գազի մոնտաժում եղած սխալը շտկելուց հետո, ապահովության համար  մետաղյա խցանով փակվեց նաև Մորիսոնների խոհանոցի ընդհանուր խողովակի կտրած բաց մասը: Այնուհետև, մանրամասն բացատրություն տրվեց արված գործի վերաբերյալ հարգարժան տիկին Մորիսոնին:

Տիկին Մորիսոնը շնորհակալություն հայտնեց և իր հիացմունքն արտահայտեց կատարված աշխատանքի վերաբերյալ, բայց չկարողացավ զսպել իրեն և բացականչեց.

- Տեսա'ք, որ ես ցնդած պառավ չեմ… գազի հոսք բնակարանում այնումենայնիվ կար…

Մոսկվա, «Շերեմետևո» օդնավակայան

30 դեկտեմբերի, 2014թ.