Արցախյան
պատերազմի տարիներին՝ 1991-1994թ., որն ավարտվեց ադրբեջանցիների խնդրանք-պաղատանքով
կնքված զինադադարով և մեր փառապանծ ազատամարտիկների ու Հայոց ազգային բանակի
շռնդալից հաղթանակներով, Հայաստանում և Արցախում ընդհատվեց շուրջօրյա
էլեկտրամատակարարումը, և միայն 1996թ.-ի վերջին, վերջապես այն վերականգնվեց:
Ինչպիսի՜
ուրախություն: Մարդիկ չէին կարողանում հավատալ, որ տարիներ հետո կարելի է
շուրջօրյա էլեկտրականություն ունենալ, այլ ոչ թե` օրական ընդամենը մեկ կամ երկու
ժամ, որի ընթացքում չէին հասցնում, ո՛չ միայն, ո՛չ մի գործ կատարել, օրինակ` լվացք
կամ արդուկ անել, այլ նաև հեռուստացույց դիտել կամ երաժշտություն ունկնդրել: Շուտով
սկսեցին վերականգնել նաև գազամատակարարումը: Այլևս հարկավոր չէր գազօջախներ
աշխատեցնել հեղուկ պրոպանով լիցքավորված բալոններով կամ փայտ, հնոտիք վառել
թիթեղյա, ինքնաշեն վառարաններում. դադարեց առանձնատների ծխնելույզներից, նույնիսկ
բարձրահարկ շենքերի օդանցքներից դուրս եկող սև, քուլա-քուլա ծուխը, որը պատել էր
ամբողջ մայրաքաղաքը, դադարեց փողոցների, այգիների ու պուրակների այդքան ցավալի,
բայց և ճարահատյալ, անօրինական ծառահատումները…
-
Ժամանակն է, որ մենք էլ գազի վառարան ձեռք բերենք, - ասաց Կարինեն ամուսնուն՝ Հակոբին, երբ առավոտյան
սուրճ էին խմում:
-
Այո՛, լավ կլիներ, կպրծնեինք այս ծուխ արձակող ու փնթիություն տարածող թիթեղյա
փայտի վառարանից:
- Եղբայրս
արդեն փոխարինել է այն գազի վառարանով ու շատ գոհ է: Ասում է՝ գազի կարգավորման
կոճակով վայրկյանների ընթացքում վառվում է վառարանը ու տաքացնում ամբողջ
բնակարանը: Այլևս պետք չէ շաբաթը մեկ անգամ թափ տալ վառարանն ու խողովակները, ամեն
տարի փայտ առնել, կոտրատել, դասավորել և այլն: Բացի դրանից գազի վառարանն ավտոմատ
անջատվում է՝ գազի մատակարարման հանկարծակի դադարեցման դեպքում:
- Այո՛,
- հանաձայնվեց Հակոբը, - ասում են՝ արդեն շուկան ողողված է, հիմնականում,
պարսկական գազի վառարաններով, որոնք եղածների մեջ ամենաէժանն են: Իհարկե՛,
ամենաճիշտ տարբերակը՝ մեր տան ջեռուցման համակարգը վերականգնելն է, քանի որ միայն
այդ դեպքում հավասարաչափ, հարմարավետորեն կտաքանա ամբողջ բնակարանը, բայց, ի՜նչ
արած, դրա հնարավորությունն առայժմ չկա:
Որոշվեց
ինքնաշեն թիթեղյա փայտի վառարանը փոխարինել գազի վառարանով:
- Ամերիկյան
բազմաթիվ անեկդոտներ կան ցրտի ժամանակ տաքանալու վերաբերյալ, - ժպտալով սկսեց
պատմել Կարինեն, - օրինակ՝ այս մեկը. «Այդ տարի այնքա՜ն ցուրտ էր, որ Բիլ Քլինտոնը
ստիպված էր տաքանալու համար քնել իր սեփական կնոջ հետ» կամ այս մեկը. «Այդ տարի այնքա՜ն
ցուրտ էր, որ փաստաբանները ստիպված էին տաքացնել իրենց ձեռքերը սեփական
գրպաններում»:
-
Հա՜, հա՜ հա՜, - սա էլ ես գիտեմ, ծիծաղելով շարունակեց Հակոբը. «Այդ տարի այնքա՜ն
ցուրտ էր, որ դատապարտյալները ստիպված էին խնդրել, որ իրենց նստեցնեին էլեկտրական
աթոռներին»:
Շուտով
տան խոհանոցում տեղադրվեց պարսկական արտադրության գազի վառարանը, որն ավելի
հարմարավետ պայմաններ ստեղծեց ընտանիքի համար, սակայն ինչպես Հակոբն էր նկատել,
այն հավասարաչափ չէր տաքացնում ընդարձակ բնակարանի բոլոր անկյունները:
Մի
քանի տարի անց հայկական շուկայում հայտնվեց նաև բնական գազով աշխատող չինական,
գերմանական, թուրքական և իտալական արտադրության ջեռուցման կաթսաների բազմազան մի տեսականի:
Հակոբն
ու Կարինեն նախապատվությունը տվեցին իտալական «Fondital» մակնիշի, բնական գազով
աշխատող, պատից կախվող ջեռուցման կաթսային:
«Fondital-ի»
տեղադրումից հետո, ինչպես ակնկալվում էր, բնակարանի հարմարավետությունը, իսկապես,
կտրուկ լավացավ: Շնորհիվ ջերմաստիճանի ավտոմատ կարգավորման, բնակարանում
տաքությունը պահպանվում էր միշտ նույն մակարդակի վրա: Բնակարանում ապրելը դարձավ
հեշտ ու հաճելի:
Այդ
տարի ձմռանը շատ ցուրտ էր, բայց Հակոբենց բնակարանում դա չէր զգացվում՝ շնորհիվ
իտալական գազի կաթսայի: Ձմռանը բնակարանը տաքացնելն այլևս հոգս չէր Կարինեի և
Հակոբի համար:
Նոր
տարուց անմիջապես առաջ Կարինեն, ինչպես ընդունված է հայկական ընտանիքներում, սկսեց
մանրակրիկիտ կերպով մաքրել բնակարանը: Նրա ջանքերն իզուր չանցան: Բնակարանը սկսեց
շողշողալ մաքրությունից: Ոչ մի բիծ, ոչ մի փոշու հատիկ հնարավոր չէր հայտնաբերել:
Ամեն ինչ լավ էր, բայց, դժբախտաբար, հենց դեկտեմբերի 30-ին շարքից դուրս եկավ
իտալական կաթսան…
Տունն
անմիջապես ցրտեց:
-
Հիմա ի՞նչ ենք անելու: Ինչպե՞ս ենք այս ցուրտ տան մեջ Նոր տարի դիմավորելու և
հյուրեր ընդունելու, - անհանգստացավ Կարինեն:
-
Հա՜ հա՜, հա՜, ես էլ՝ ո՛չ Բիլ Քլինտոնն եմ, որ այս ցրտին գնամ ուրիշների կնիկների
հետ քնեմ, ո՛չ էլ՝ ամերիկյան բանտարկյալ, որ խնդրեմ ինձ էլեկտրական աթոռին
նստեցնեն, - կատակեց Հակոբը:
-
Հակո՛բ, ո՞նց էլ տրամադրություն ունես կատակելու, շուտ զանգի՛ր խանութ, թող վարպետ
ուղարկեն, չնայած այս նախատոնական օրերին դժվար թե որևէ մեկին կարողանան ուղարկել…
Կարինեի
գուշակությունը ճիշտ դուրս եկավ: Խանութից ասացին, որ բոլոր երեք վարպետներն էլ
զբաղված են պատվերներով և մինչև Նոր տարի ի վիճակի չեն գալու: Հակոբը խուճապի
մատնվեց և չգիտեր, թե ի՞նչ աներ: Նա խոստացավ կրկնակի վճարել, միայն թե վարպետը
գար ու վերանորոգեր կաթսան: Վերջապես, դեկտեմբերի 31-ի կեսօրին, վարպետ Սուրենը
զանգահարեց և հարցրեց, թե ի՞նչ է եղել:
-
Կաթսան չի միանում, միայն ազդանշանային կարմիր լույսն է թռթռում, - բացատրեց Հակոբը:
-
Իսկ Դուք փորձե՞լ եք էլեկտրական խրոցը շրջված՝ հակառակ բևեռականությամբ մտցնել
վարդակի մեջ:
-
Իսկ մի՞թե միևնույնը չէ, - զարմացած պատասխանեց Հակոբը:
-
Ուրիշ սարքերի համար միգուցե միևնույնը լիներ, բայց ոչ «Fondital» մակնիշի կաթսայի համար, քանի որ Էլեկտրական
սխեման սնուցվում է լարման ոչ տրանֆորմատորային սնուցման բլոկի օգնությամբ, իսկ
սխալ բևեռականությամբ միացնելու դեպքում, նկատի ունեմ հոսանքի ֆազն ու 0-ն, ավտոմատ
սարքն անմիջապես անջատում է կաթսան և թռթռալով վառվում է վթարային ռեժիմի կարմիր լույսը: Դրա մասին Ձեզ
զգուշացրել էին դեռ խնութում, երբ գնում էիք կաթսան: Երևի մոռացել եք: Այնպես որ,
փորձե՛ք:
Վարպետ
Սուրենն իրավացի էր: Վթարային կարմիր թրթռացող լույսը մարեց և կաթսան անմիջապես
սկսեց աշխատել առաջվա նման: Երբ Հակոբը հարցրեց վճարի մասին, վարպետ Սուրենն ասաց,
որ ոչինչ հարկավոր չէ վճարել:
Կարինեն
խոստովանեց, որ մաքրելու համար հանել էր կաթսայի էլեկտրական խրոցը վարդակից և,
հետո չիմանալով, սխալ բևեռականությամբ միացրել: Փաստորեն դրա համար էլ կաթսան
դադարել էր աշխատելուց:
Կարինեն
շնորհավորական բացիկի վրա, որի վրա պատկերված էր Ձմեռ Պապն ու Ձյունանուշիկը, շուտուփույթ
շնորհակալական և Նոր տարվա բարեմաղթանքների խոսքեր գրեց և մի տուփ կոնֆետների ու
մի շիշ «Տոնական» կոնյակի հետ հանձնեց Հակոբին.
- Շու՛տ,
քանի դեռ ուշ չէ, գնա՛ խանութ և խնդրի՛ր, որ այս բոլորը հանձնեն վարպետ Սուրենին:
Մարտին
Շիրինյան
Կալիֆորնիա,
Գլենդեյլ
30
մարտի, 2017թ.
