«Հակաբեղմնավորիչ միջոց»

Գալուստն ու Մանվելն ընկերներ են: Գալուստը ճարտարագետ է, իսկ Մանվելը՝ կենսաբան: Նրանք հաճախ են ազատ ժամանակ ունենում երեկոյան զբոսանքների համար: Թեև նրանք երկուսն էլ ամուսնացած են և երեխաներ ունեն, բայց հազվադեպ են զբոսանքի գնալիս զրուցում ընտանեկան թեմաներով. նրանց հետաքրքրությունների շրջանակը տեխնիկան է, գիտությունը և արվեստը:

- Գիտականորեն ապացուցված է, - ասաց Գալուստը, - որ արծաթի իորնների նույնիսկ աննշան քանակություններն ի վիճակի են ոչնչացնելու բոլոր միաբջիջ օրգանիզմներին, բայց անվնաս են բազմաբջիջ կենդանիների, այդ թվում նաև մարդու համար:

- Միանգամայն ճիշտ է, - շարունակեց Գալուստի թեման Մանվելը, - քանի որ ախտածին մանրեները նույնպես միաբջիջ են, հետևաբար, նրանց համար էլ են արծաթի իոնները կործանարար: Մ.թ.ա. հինգերորդ դարի պատմիչ Հերոդոտը փաստում է, որ պարսից արքա Կիրը ջուր է խմել միայն արծաթյա գավաթներից, իսկ հին հնդկական կրոնական աղբյուրները վկայակոչում են, որ հնդիկները ջուրը վարակազերծել են՝ ջրի մեջ արծաթյա ձող ընկղմելով: Արծաթե սպասքից են օգտվել նաև հին հռոմեացիներն, ինչպես նաև անպարտելի Ալեքսանդր Մակեդոնացին ու նրա քաջ զորավարները, որպեսզի պաշտպանվեն այնպիսի մահաբեր, վարակիչ հիվանդություններից, ինչպիսիք են՝ ժանտախտը, որովայնային տիֆը, բծավոր տիֆը, խոլերան և այլն:

Գալուստին այս բոլորը քաջ հայտնի էր. դեռ վաղուց նրա գլխում մի միտք էր հասունացել՝ օգտագործել արծաթի իոններ պարունակող ջրային լուծույթը, որը կարելի է ստանալ արծաթի էլեկտրոլիզի օգնությամբ, որպես արդյունավետ հակաբեղմանվորիչ միջոց, որովհետև տղամարդկանց սերմնաբջիջներն էլ են միաբջիջ:

Գալուստի գաղափարը դուր եկավ Մանվելին, մանավանդ ստուգելն այնքան էլ դժվար չէր: Սովորաբար մանրադիտակի տակ սերմնաբջիջներն աշխույժորեն շարժվում են: Եթե նրանց շարժումը դադարի կամ ինչպես բժշկության և կենսաբանության մեջ է ընդունված ասել՝ ֆիքսվի մի կաթիլ արծաթի իոններ պարունակող ջրային լուծույթից, ապա գաղափարը կարելի է համարել գործնականորեն ստուգված: Ընկերները պայմանավորվեցին գաղափարը գրանցել Հայաստանի մտավոր սեփականության գործակալությունում` որպես օգտակար մոդել, եթե փորձերը հաջողությամբ ընթանան:

- Իմիջիայլոց, - ասաց Մանվելը, օգակար մոդելների, գյուտերի և նույնիսկ հայտնագործությունների գրանցումը Հայաստանում ամենաէժանն է՝ համեմատած մյուս երկրների հետ: Ընդամենը պետք է վճարել մի քանի հազար դրամ՝ 5000-15000 կամ 10-30 դոլար, մինչդեռ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների արտոնագրերի և ապրանքանիշերի գրասենյակում (USPTO), Համաշխարհային մտավոր սեփականության կազմակերպությունում (WPO), կամ Եվրոպական արտոնագրային գրասենյակում (EPO) դա կարժենա բավականին թանկ՝ մոտ 5000-6000 դոլար:

- Ի՞նչ է տալիս գաղափարի հեղինակին կամ հեղինակներին մտավոր սեփականության արտոնագրումը, - հարցրեց Գալուստը:

- Նախ` հեղինակային իրավունք և հետո` աշխարհագրական պաշտպանվածություն, այսինքն ոչ ոք առանց հեղինակի կամ հեղանակների հետ պայմանավորվելու իրավունք չունի տվյալ երկրում կամ տարածաշրջանում արտոնագրված մտավոր սեփականությունից օգտվելու: 

- Ուրեմն, արժե արտոնագրել, - արձագանքեց նրան Գալուստը:

- Դա շատ օգտակար մտահղացում կլիներ, եթե գործնականորեն ապացուցվեր, - ասաց  Մանվելը, - չէ՞, որ ներկայումս մարդկության ամենակարևորագույն խնդիրներից մեկը՝ ծնելիության մակարդակի վրա վերահասկողություն սահմանելն է, իսկ դրա համար հուսալի և միևնույն ժամանակ առողջության համար անվնաս հակաբեղմնավորիչ միջոցներ են հարկավոր: Որոշ երկրների բնակչությունն, ինչպիսիք են Չինաստանը (մոտ 1,4 մլրդ մարդ) և Հնդկաստանը (մոտ 1,3 մլրդ մարդ), այնքան արագ են բազմանում, որ շուտով երկրագունդն ի վիճակի չի լինի ապահովելու մարդկությանն անհրաժեշտ բոլոր կենսականորեն անհրաժեշտ պայմաններով, հատկապես խմելու ջրով և սննդով: Ծնելիությունը բավականին բարձր է նաև մի շարք մահմեդական երկրներում: Իհարկե, այդ խնդիրը միայն ծնելիության մակարդակի վերահսկողությամբ չի լուծվի, քանի որ կան նաև սոցիալական, քաղաքական, կրոնական, ազգային և այլ բազմաթիվ պատճառներ:

- Փոքրիկ տղաս՝ Գագիկը, - ասաց Գալուստը ժպտալով, - կատակով հաշվել էր, որ եթե մեկ րոպեում երկրի վրայից անհետանար հազար չինացի, ապա նրանց բոլորի անհետացման համար կպահանջվեր մոտ 972 օր կամ մոտ երկու տարի և ութ ամիս, իսկ հնդիկների դեպքում՝ մոտ 902 օր կամ մոտ երկու տարի և վեց ամիս: Իհարկե, ոչ ոք չի ուզում, որ չինացիները կամ հնդիկները վերանան, մանավանդ նրանք հնագույն քաղաքակրթությունների կրողն են հանդիսանում: Անգամ այդ երկրների կառավարություններն են անհանգստացած տվյալ խնդրով, օրինակ՝ Չինաստանը ծնելիության մակարդակը կարգավորելու նպատակով, խիստ սահմանափակումներ է մտցրել, ըստ որի յուրաքանչյուր չինացի ընտանիք իրավունք ունի ունենալու ընդամենը մեկ երեխա: Դպրոցական որդուս չարաճիճի, կատակով կազմած խնդիրը պատկերավոր կերպով ահազանգում է երկրագնդին սպառնացող գերբնակեցման վտանգի մասին, - ծիծաղելով ասաց Գալուստը: 

Փորձերը հուսադրող էին, ավելի ճիշտ մանրադիտակի առարկայական ապակու վրա տղամարդկանց սերմնահեղուկի կամ այսպես կոչված սպերմայի վրա արծաթի իոնային լուծույթը միանգամայն կործանարար ազդեցություն էր թողնում, և ոչ մի սերմնաբջիջ կամ սպերմոտոզոիդ չեր փրկվում. նրանք բոլորն անխտիր ֆիքսվում էին, այլ կերպ ասած՝ դադարում էին գոյություն ունենալուց: Գալուստն ու Մանվելը չափազանց ոգևորված էին արդյունքներով, քանի որ արծաթի լուծույթն, ի տարբերություն բորաթթվի և կալիումի պերմանգանատի, անվնաս է, որոնք կանայք օգտագործում էին սեռական ակտից հետո որպես հակաբեղմնավորիչ միջոց: Արծաթի լուծույթը նաև օժտված է ախտահանիչ հատկություններով, ինչպես բորաթթուն ու կալիումի պերմանգանատը: Իմիջայլոց, բորաթթուն այլևս խորհուրդ չի տրվում օգտագործել որպես հակաբեղմնավորող միջոց, որովհետև բացասաբար է անրադառնում կանանց վերարտադրողական ֆունկցիայի վրա: Հենց այդ հատկության շնորհիվ է, որ ներկայումս բորաթթվով վերացնում են խավարասերներին, ավելի ճիշտ նրանց զրկում են վերարտադրվելու հնարավորությունից:

Փորձերը հաջողությամբ պսակվեցին: Տղամարդու սերմնահեղուկը մշակվելով արծաթի լուծույթով, մի անգամից  դառնում էր ոչ պիտանի, քանի որ նրա պարունակության մեջ մտնող բոլոր սերմնաբջիջներն անմիջապես ֆիքսվում էին: Մանվելն առաջարկեց  համեմատության համար թորած ջրով և խմելու ջրով մշակել սերմնահեղուկը: Արդյունքն ավելի քան զարմանալի էր: Սերմնաբջիջներն անմիջապես  ֆիքսվում էին նաև թորած ջրի և սովորական խմելու ջրի ազդեցություննից: Փորձնական եղանակով պարզվեց, որ ջուրը նույնպես հիանալի հակաբեղմնավորիչ միջոց է:

- Ի՞նչն է պատճառը, - հարցրեց Գալուստը Մանվելին, - ինչպե՞ս կարող է սովորական խմելու ջուրը կործանարար լինել սերմնաբջիջների համար:

- Առայժմ չեմ կարող պատասխանել այդ հարցին, բայց կարող ենք գնալ ընկերոջս՝ Սուրենի մոտ, պատասխանեց Մանվելը, - քանի որ նա զբաղվում է հավերի վերարտադրողական ֆունկցիայի աճի խնդիրներով: Միգուցե նա կարողանա բացատրել, թե՞ ինչ է կատարվում:

Սուրենն աշխատում էր նույն գիտահետազոտական ինստիտուտում, որտեղ և Մանվելը: Նրա աշխատասենյակը բավականին ընդարձակ էր: Սենյակի մի անկյունում դրված էր լաբորատոր աշխատանքների համար նախատեսված ուղղանկյունաձև, երկար սեղանը, որը բեռնված էր բազմաթիվ սրվակներով, քիմիական նյութերով լցված անոթներով, գործիքներով, և մանրադիտակով, իսկ լվացարանի վերևում տեղադրված էր ջրի թորման սարքը: Սենյակի մի այլ անկյունում կար մի մեծ գրապահարան, որտեղ Սուրենի մասնագիտական գրքերն էին և փորձամատյանները: Նա նստած էր գրասեղանի մոտ և ինչ-որ հաշվարկներ էր անում, երբ ընկերները եկան: Սովորաբար Սուրենը լաբորատոր ուսումնասիրությունների համար հատուկ գործիքի օգնությամբ վերցնում էր աքլորների սպերման, որն, ի զարմանս Գալուստի և Մանվելի, հեղուկ չէր, այլ փոշի, կամ ավելի ճիշտ՝ սերմնափոշի: Այն պահպանելու համար նա օգտագործում էր ֆիզիոլոգիական լուծույթ: Վերջինս, պարզապես թույլ խտությամբ, թորած ջրի մեջ պատրաստված աղաջուր է: Համաձայն Սուրենի բացատրության, միայն ֆիզիոլոգիական լուծույթի մեջ են սերմնաբջիջները տևական ժամանակ պահպանում իրենց կենսունակությունը:

- Սովորական խմելու ջուրն անմիջապես ոչնչացնում է սպերմատոզոիդներին, - ասաց Սուրենը: Այսինքն, կարելի է ասել, որ ամենահարմար, ամենաանվնաս և ամենարդյունավետ հակաբեղմնավորիչ միջոցը՝ դա ջուրն է: Տղամարդու սպերման պարունակում  է ավելի քան մի քանի հարյուր միլիոն սպերմատոզոիդներ, որոնցից միայն մեկն է սեռական ակտից հետո հասնում կնոջ Ֆալոպյան փողերին և բեղմնավորում ձվաբջիջը:  Իմիջայլոց, ձբաբջիջը մոտավորապես 0,1-0,2 մմ չափեր ունի, այսինքն նույնիսկ անզեն աչքով տեսանելի է, մինչդեռ սպերմատոզոիդը միայն կարելի է տեսնել մանրադիտակի առարկայական ապակու վրա, քանի որ մոտ երեսուն անգամ փոքր է ձվաբջջից: Տղամարդը համարվում է անպտուղ, եթե նրա սպերմատոզոդիների մոտ մեկ երրորդն է միայն  շարժուն կամ կենդանի: Դա նշանակում է, որ եթե նույնիսկ խմելու ջուրը սեռական ակտից հետո ինչ-ինչ պատճառներով ֆիզիկապես չշփվի սպերմատոզոիդների մի մասի հետ, միևնույն է այդքան քիչ քանակությամբ սպերմատոզոիդները չեն կարող հասնել Ֆալոպյան փողերին և բեղմնավորել ձվաբջիջը:

- Բա ինչու՞ են արևմտյան մի շարք երկրներում կանայք որպես հակաբեղմնավորիչ միջոց օգտագործում հորմոնալ նախապատրաստուկներ, որոնք, ըստ երևույթին, այնքան էլ անվնաս չեն, - բացականչեց Գալուստ: Միթե՞ գիտնականները և բժիշկները Արևմուտքում, մասնավորապես Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների նման զարգացած երկրում դա չգիտե՞ն: Չե՛մ հավատում:

- Իհարկե, գիտեն, բայց դեղագործությունն ամենախոշոր և ամենաեկամտաբեր բիզնեսներից մեկն է ամբողջ աշխարհում, - ասաց Սուրենը:

- Բայց դա խաբեությու՜ն է, - հուզված բացականչեցին Գալուստն ու Մանվելը:

- Այո՛, խաբեություն է, ի՞նչ կարող ենք անել: Ինչպես Զամբախովն էր ասում Գաբրիել Սունդուկյանի «Խաթաբալա» կատակերգության մեջ. «Դիփ խափիլ է, խափիլ ու խափիլ…», «Ամեն բանումը խափում ինք ու խափում ինք…», «Մենք էլ դիփ խափված ինք ու խափած ինք…»

Գլենդել, Կալիֆորնիա

16 մարտի, 2016թ.

«Ինքնասպանը»

Ուսանողական հանրակացարանի տասնչորսերրոդ հարկի սենյակներից մեկում թեժ վիճաբանություն էր ընթանում Կատերինա Տոլկունովայի և Իգոր Կռաչկովի միջև: Նրանք երկուսն էլ Մոսկվայի Ֆիզիկոտեխնիկական ինստիտուտի ուսանողներ էին: Իգորը Կատյային մեղադրում էր ստախոսության և դավաճանության մեջ, մինչդեռ աղջիկն ամեն ինչ ժխտում էր:

- Այդպիսի բան չի եղել, ավելին՝ ես նույնիսկ չեմ ճանաչում այդ ուզբեկ տղային՝ Տուլյագային, ում մասին դու խոսում ես:

- Տուլյագա՝ նրա ազգանունն է, իսկ անունը՝ Սադրուդդին է: Միգուցե՞ անունով ճանաչես նրան՝ չնայած բոլորը նրան ազգանունով են դիմում, որովհետև ռուսերենով այն ավելի լավ է հնչում:

- Ո՛չ, ո՛չ, և դարձյալ ո՛չ, ի՞նչ Տուլյագա, ի՞նչ Սադրուդդին: Այս ի՞նչ խանդի տեսարաններ են: Ավելի լավ է վերջ տանք այս անիմաստ վեճին ու հաշտվենք, - ժպտալով ասաց Կատյան՝ մոտենալով Իգորին, - ոչ ոք քեզ այնքան չի սիրում, ինչքան ես, գի՜ժ, - ձայնին տալով փաղաքշական երանգ, Կատյան փորձեց գրկել նրան:

- Հեռու մնա՛ ինձնից, փչացա՜ծ: Երևի ամբողջ հանրակացարանի տղաների հետ պառկել ես, հիմա էլ սիրահարվա՞ծ ես ձևանում, քա՜ծ: Լավ է, որ իմ սրտակից ընկերը՝ Գարիկն իմ աչքերը բացեց: Ես էլ՝ հիմարս, քեզ կինո, թատրոն էի հրավիրում, նույնիսկ ամուսնության առաջարկ արեցի, մինչդեռ ուրիշներն ավելի լավ էին ճանաչում քեզ՝ ընդամենը մի քանի բաժակ օղի, և դու պատրաստ էիր նրանց հետ անկողին մտնելու:

- Ի՜նչ, ուրեմն այդ Գարիկ կոչեցյալին, այդ խորամանկ հայի՞ն ես հավատում, այլ ոչ թե ինձ, ո՛վ սիրում է քեզ ամենամաքուր, ամենամեծ սիրով, ո՛վ նվիրված ու հավատարիմ է քեզ: Էլ ինչու՞ եմ ապրու՜մ՝ առանց քեզ կյանքն այլևս ինձ համար արժեք չունի: Ավելի լավ է՝ մեռնե՜մ, ինքնասպան լինեմ - բացականչեց Կատյան: 

Այդ ասելով, նա ցատկեց պատուհանի գոգին ու բացեց պատուհանը և, եթե Իգորը չհասցներ բռնել նրա երկար շրջազգեստի փեշերից, միգուցե կկատարվեր ամենասարսափելին՝ Կատյան ինքնասպան կլիներ՝ իրեն նետելով բարձրահարկ շենքի տասնչորսերորդ հարկից:

Երբ Իգորը Կատյային, երկար համոզելուց հետո, կարողացավ իջեցնել պատուհանի գոգից, նա չդիմացավ ու սկսեց լաց լինել: Արցունքները, նրա գեղեցիկ, կապույտ աչքերից, առատորեն հոսում էին կարմրատակած այտերով ցած: Նա լացակումաց ասաց.

- Հիմարի՜կ, ո՞նց չես հասկանում, որ այդ խորամանկ Գարիկն ուզում է խլել ինձ քեզանից: Գիտե՞ս, քանի՜-քանի՜ անգամ փորձել է սիրահետել ինձ, բայց ապարդյուն, որովհետև ես քեզ եմ սիրում: Եթե ես քեզ ուզենայի դավաճանել, հենց Գարիկի հետ կմտնեի անկողին, այլ ոչ թե՝ Տուլյագայի: Գարիկն ավելի գեղեցիկ է ու առնական, քան երևի Տուլյագան, ում ես չեմ էլ տեսել: Դա մտքովդ չէր անցե՞լ:

Իգորն արդեն զղջում էր, որ անիմաստ տեղն անպատվեց իր սիրեցյալին, իր աննման Կատյային. «Միթե Գարիկն՝ այդ անպիտանը, ուզում էր բաժանել իրենց, որ դյուրությամբ տիրեր Կատյային և դեռ ընկեր էլ կոչվում է՝ այն էլ սրտակից: Ի՜նչ աշխարհ է՝ ո՛չ սիրածդ աղջկան կարող ես վստահել, ո՛չ էլ մոտ ընկերոջդ»: Նա ուշադիր նայեց Կատյայի աչքերի մեջ ու հավատաց նրան, հետո` քնքուշ գրկեց ու փաղաքշեց:

- Համբուրի՜ր ինձ, - խնդրեց Կատյան:

Գիշերվա ժամը երեքն էր, երբ վերջապես Իգորը դուրս եկավ Կատյայի սիրատոչոր անկողնուց և ուղևորվեց դեպի իր սենյակը, որտեղ Գարիկը հանգիստ քնած էր: «Քնի՛ր, քնի՛ր, ստորի մեկը: Ուզում էիր գժտեցնել ինձ՝ իմ սիրելիի, իմ անուշիկ Կատյայի հետ, որ հետո հանգիստ, ինքդ կրքոտությամբ վայելեիր նրա հրաշագեղ մարմինը… Դավաճա՜ն, հուդա՛…Եվ դեռ սրտակից ընկեր է կոչվում», - մտածեց նա և, զայրույթից չկարողանալով զսպել ինքն իրեն, հարձակվեց խորը, քնած Գարիկի վրա.

- Վե՛ր կաց, վե՛ր կաց, ստո՛ր դավաճան, ի՞նչպես կարող էիր ինձ հետ այդպես վարվել:

Երբ Գարիկը դժվարությամբ բացեց աչքերը և զարթնեց, տեսավ Իգորի բռունցքն իր դեմքին շատ մոտիկ: Իգորը պատրաստվում էր նրան հարվածել: Անսպասելիությունից նա նստեց անկողնում և զարմացած հարցրեց.

- Ի՞նչ է եղել, Իգոր և ինչու՞ ես ուզում ինձ հարվածել: Ի՞նչ մեղք եմ գործել և, ընդհանրապես, ինչո՞վ եմ ես քո առաջ մեղավոր: Պատասխանի՛ր, խնդրում եմ: Չէ՞ որ նույնիսկ դատարանում՝ սկզբում մեղադրում են, իսկ հետո դատում ու պատժում, իսկ դու ուզում ես ինձ ինքնադատաստանի ենթարկել: 

Այս կերպ հանդիմանելով Իգորին, Գարիկին հաջողվեց կարճ ժամանակով մի փոքր զսպել նրան, քանի որ նա բռունցքը ետ քաշեց նրա քթի տակից, բայց միևնույնն է՝ իրադրությունը չափազանց լարված էր, և Գարիկը դա շատ լավ գիտակցում էր: Ժամանակ չկորցնելով, նա շարունակեց.

- Իգո՛ր, գիտես, չէ՞, որ մենք՝ երկուսս էլ ամուսնացած ենք եղել և կորցրել ենք մեր կանանց, ես՝ անխիղճ զոքանչիս պատճառով, դու՝ կնոջդ նենգ դավաճանության պատճառով, դրա համար էլ պարզապես ընկերներ չենք, այլ՝ սրտակից, ինչպես հարազատ եղբայրները: Ի՞նչպես կարող էի լռել և չզգուշացնել քեզ: Այդ քո նոր ընկերուհին, ում դու այդքան լուրջ ես վերաբերվում, որ նույնիսկ ամուսնության առաջարկ ես արել, թեթևաբարո վարքագիծ դրսևորելով, հենց իմ ներկայությամբ, և բոլորիս աչքի առաջ, առանց ամաչելու, անկողին մտավ Տուլյագայի հետ: Հիմա՝ նա քեզ հետ քնքշորեն սիրաբանել, մոլորեցրել ու նենգությամբ դրդել է իմ դեմ, դրա համար էլ ինձ չես հավատում: Դու էիր ասում չէ՞, որ կանայք վստահելի չեն, հիմա ինչու՞ նրան հավատում ես, ինձ՝ ոչ: Հետո, ես ի՞նչ շահ ունեմ՝ քեզ խաբելու. դու գիտես, չէ՞, որ ես մինչև հիմա իմ Կարինեին եմ սիրում և չեմ կարողանում մոռանալ նրան… Գիտե՞ս,  Տուլյագան իմ մոտ ընկերն է. նա շատ բարի և հարգալից է ամենքի հետ: Քանի անգամ փորձել եմ քեզ ծանոթացնել նրա հետ, բայց դու չես ուզել՝ չգիտեմ ինչու՞: Նա՝ նաև արտակարգ լավ խոհարար է՝ չտեսնված համեղ ուզբեկական ճաշատեսակներ է պատրաստում և սրտաբացորեն բոլորին հյուրասիրում: Այդ օրը նա ուզբեկական փլավ էր պատրաստել՝ գառան մսով ու դմակով, սիսեռով, լոլիկով, գազարով, սոխով, սխտորով ու զանազան համեմունքներով և պատկերացնու՞մ ես՝ ոչ թե ջրով, այլ ջրային գոլորշով: Նա հրավիրել էր ինձ և իր համակուրսեցիներին՝ Թոգային և Վալյային, ինչպես նաև վերջինիս ընկերուհուն՝ քո Կատյային: Աղջիկներն ուշադիր հետևում էին, թե Տուլյագան ինչպես է պատրաստում փլավը, մենք՝ նույնպես: Փլավն, իսկապես, շատ համեղ ստացվեց: Ճաշի ժամանակ Կատյան շատ խմեց: Տուլյագան և Թոգայն ընդհանրապես չխմեցին, որովհետև նրանց հավատը թույլ չի տալիս դա, իսկ ես՝ ընդամեն մի փոքրիկ բաժակ: Աղջիկների քեֆը լավացավ և նրանք սկսեցին երգել.

*Ой, цветет калина в поле у ручья.
Парня молодого полюбила я.
Парня полюбила на свою беду:
Не могу открыться - слова не найду!

Հետո Կատյան մոտեցավ Տուլյագայի մահճակալին, անպատկառորեն հանվեց, մտավ անկողին, կարծես այնտեղ միայն ինքը լիներ և անամոթաբար կանչեց Տուլյագային.

- Է՛յ Տուլյագա, իսկ հիմա արի՛ ինձ մոտ և ցու՛յց տուր, թե ինչպիսի տղամարդ ես դու, թե՞ դու միայն փլավ եփել գիտե՜ս…

Երբ մենք դուրս եկանք սենյակից, Տուլյագան արդեն նրա հյուրընկալ գրկում էր… Ուզու՞մ ես հավատա, ուզու՞մ ես՝ ոչ:

- Կհավատամ, եթե Տուլյագան հաստատի դա, - ասաց Իգորը մռայլված:

Առավոտյան Գարիկը գնաց Տուլյագայի մոտ: Պատմեց, թե ինչպիսի խնդրի հետ է բախվել և աղաչեց նրան գալ իրենց սենյակ և հաստատել իր ասածները, որպեսզի Իգորը հավատա նրան:

Տուլյագան մի փոքր մտորելուց հետո ասաց.

- Գարի՛կ, դու նրան ճշմարտությունն ես ասել և ուզեցել ես զգուշացնել մտերիմ ընկերոջդ, բայց միշտ չէ, որ ճշմարտությունը պետք է ասել մարդկանց՝ երբեմն այն շատ ցավոտ է լինում: Ես, իհարկե, կգա՛մ և կօգնե՛մ քեզ հաստատելու ճշմարտությունը, որովհետև դու իմ ընկերն ես:

Կատյան ու Իգորը չամուսնացան. նրանք երկուսն էլ շուտով հեռացան Մոսկվայից ու մեկնեցին ուրիշ քաղաքներ՝ ուսումը շարունակելու այլ բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում:

Երկար տարիներ են անցել: Գարիկը, հիշելով Տուլյագայի խորհուրդը, զղջում է, որ ժամանակին իր մտերիմ ու սրտակից ընկերոջը զգուշացրել էր նրա ընկերուհու թեթևաբարո ու անպարկեշտ վարքի մասին: Նա հասկացել է մեկընդմիշտ, որ ոչ մի դեպքում չի կարելի խառնվել սիրող զույգերի հարաբերություններին, նույնիսկ բարի նպատակ հետապնդելով.

*Վստահեցին ոմանք ինձ – հոգիս դարձավ գաղտնարան,

Վստահեցի շատերին – գաղտնիքս առան ու տարան:

Ու զղջում եմ ես մի պահ, սեր ու բարիք եմ ցրել,

Մինչդեռ պետք էր սեր հայցել, իսկ բարիքը՝ վաճառել…

* Ой, цветет калина, ռուսական ժողովրդական երգ, խոսք՝ Մ. Իսակովսկիի:

* Պարույր Սևակ, «Մի պահ զղջում եմ» բանաստեղծությունից:

Կալիֆորնիա, Գլենդեյլ

3 մարտի, 2016թ.