Ռուսական պարզամտութուն

Ես շատ էի կարոտել ավագ եղբորս, ով ապրում էր Մոսկվայում, ավելի ճիշտ` մերձմոսկովյան մի փոքրիկ քաղաքում՝ Իստրայում: Ուսանելով Կիևում, ես անհամբեր սպասում էի ամառային արձակուրդների գալուն, որպեսզի այցելեմ նրան: Ամեն անգամ ինձ տեսնելիս՝ նա զվարթորեն գոչում էր.

            

- Ախպե՜րս, արի՛ քեզ գրկեմ, - ու առնում էր ինձ իր հուժկու թևերի մեջ:

            

Ես պինդ գրկում էի նրան ու համբուրում նրա այտը: Ես անընդհատ պատկերացնում ու երազում էի այդ պահը… Ես շատ էի սիրում եղբորս ու խղճում նրան այն ահավոր վթարից հետո, երբ բժիշկները ստիպված եղան անդամահատել նրա աջ ոտքը՝ ծնկից վերև: Այդ ահավոր վթարը տեղի էր ունեցել նրա թեկնածուական դիսերտացիա պաշտպանելու օրը: Եղբայրս հատուկ ամրության և դիմացկունության նյութերի ստացման վրա էր աշխատում, որոնք օգտագործվում էին տիեզերանավերի մեջ: Մենք ամբողջ ընտանիքով շատ էին հպարտանում նրանով: Այդ օրը նա փայլուն կերպով պաշտպանելով թեկնածուական դիսերտացիան, դուրս ելնելիս գիտահետազոտական ինստիտուտի շենքից, որտեղ նա աշխատում էր, փորձել էր հատել փողոցն անցորդների համար նախատեսնված անցումով` կանաչ լույսի տակ: Միլիցիոներների սայլակավոր մոտոցիկլետը, որի մեջ երկու միլիցիոներ էին  նստած, մեծ արագությամբ սլանալով, խախտելով երթևեկության կանոնները, ուժգին հարվածել էր նրան՝ հաշմանդամ դարձնելով ամբողջ կյանքում… Այդ օրվանից հետո նա ատում էր միլիցիոներներին…

            

Ես, ուսանողական արձակուրդներին, միշտ գնացքով էի գնում Մոսկվա: Ուղևորության տևողությունը մեկ գիշեր էր, ընդամենը` ինը ժամ: Գնացքը միայն երեք միջանկյալ կայարանում էր կանգ առնում՝ Նեժինում, Բախմաչ ուղևորական կայանում և Կոնոտոպում: Նշված երեք կայարաններն իրար մոտ են գտնվում և Կիևից այնքան էլ հեռու չեն: Նրանցից հետո՝ ցորենի, եգիպտացորենի և հնդկաձավարի անծայրածիր դաշտեր են հետևում, երբեմն էլ անտառածածկ տարածքներ, և մինչև Մոսկվա գնացքը ոչ մի տեղ այլևս կանգ չի առնում, քանի որ քաղաքներ կամ քաղաքանման ավաններ չկան, բացառությամբ մի քանի աննշան գյուղերի, որոնք երկաթուղային կայարաններ չունեն: Գնացքի տոմսն էլ բավականին էժան է՝ համեմատած ինքնաթիռի տոմսի հետ: Բացի դրանից, երկաթուղային կայարանը քաղաքի կենտրոնում էր և կարիք չկար հատուկ ավտոբուսով հասնելու օդանավակայան, ուղեբեռ հանձնել, գրանցվել և այլն:

                        

Երբ գնացք բարձրացա Կիևում և մտա կուպե, այնտեղ՝ գեր, սպիտակ բեղերով, հիսուն անց մի մարդ էր նստած: Ինձ տեսնելիս՝ նա բարեկամաբար ժպտաց և անմիջապես էլ սկսեց հազալ.

            

- Քխը, քխը, քխը, - այնուհետև, շնչակտուր լինելով, ասաց, - սիլիկոզի պատճառով է, լսած կա՞ս: Ես նախկին հանքափոր եմ, աշխատել եմ Դոնբասի ածխահանքերում: Սիլիկոզը գրեթե բոլոր հանքափորների դժբախտությունն է՝ խրոնիկ հիվանդությունը: Երկար տարիներ տառապում եմ այս անիծված հիվանդության ձեռքին: Բուժում չկա, որովհետև թոքերս աղտոտված են սիլիցիումի փոշով՝ սիլիցիումի երկօքսիդով, դժվարացնելով շնչառությունս:

            

Այդ պահին խեղճ մարդը չկարողանալով զսպել հազը, նորից սկսեց ուժգին հազալ.

            

- Քխը, քխը, քխը, - հազալիս՝ նա ամբողջովին կարմրեց, վերջապես, վերջացնելով հազալը, հարցրեց, - իսկ դու ուսանո՞ղ ես:

            

- Այո՛, - ասացի ես, - սովորում եմ Կիևի «Թեթև արդյունաբերության տեխնոլոգիական ինստիտուտի» երրորդ կուրսում:

            

- Արի՛ միասին ընթրենք, - առաջարկեց տարեց ուղեկիցս և պայուսակից հանելով ուտելիքները շարեց սեղանին: 

            

Ես հրաժարվեցի մասնակցել ընթրիքին, բայց նա պնդեց և ասաց, որ խիստ կվիրավորվի, եթե մերժեմ նրան: Ես արդեն ճաշելի էի, բայց քաղաքավարությունից դրդված, ստիպված համաձայնվեցի, բայց գարեջրից հրաժարվեցի:  Նա պատմեց, որ գնում է աղջկա մոտ, ով նոր է ամուսնացել և որպես ամուսնական նվեր՝ հազար հինգ հարյուր ռուբլի փող է տանում իր հետ: Ասացի.

            

- Հայրի՛կ, ինչու՞ ես դա ինձ պատմում: Այդպիսի բաները պետք է գաղտնի պահել: Չգիտե՞ս, գնացքներում հազար ու մի տեսակ մարդիկ են շրջում…

            

- Գիտեմ, գիտեմ, - ասաց նա, - միայն քեզ եմ ասում, - ավելացրեց նա պարզամտորեն: Այնուհետև, նա նստած տեղը քնեց, իսկ ես դուրս եկա կուպեից և միջանցքի պատուհանից սկսեցի զմայլվել իրար հաջորդող գեղեցիկ բնապատկերներով:

            

Մոտավորապես երեկոյան ժամը ութ և կեսին մենք մոտեցանք Նեժին քաղաքի երկաթուղային կայարանին: Նեժինում մեր կուպեի ուղևորների թիվը մեկով ավելացավ: Դա վիրաբույժ Կիրիլ Ալեքսանդրովիչն էր, քառասունին մոտ, փոքրամարմին և ինքնամփոփ մի մարդ: Նա իր իրերը տեղավորեց կուպեում, եկավ լուռ կանգնեց իմ կողքին և սկսեց ինձ նման, բայց մտազբաղ պատուհանից դուրս նայել: Մի փոքր անց, նա ուղևորվեց վագոն-ռեստորան՝ ընթրելու: Վագոն-ռեստորանից նա վերադարձավ լրիվ ուրիշ մարդ դարձած՝ աշխույժ, հաղորդակցվող և ուրախ: Ըստ երևույթին, ոգելից խմիչք էր օգտագործել: Նա պատմեց իր ողջ կյանքը, նաև ասաց, որ գործուղման է մեկնում Մոսկվա: Կիրիլ Ալեքսանդրովիչը դաստիարակվել և մեծացել էր Մոսկվայի №12 որբանոցում:  Այժմ օգտվելով առիթից որոշել էր իրականացնել իր վաղեմի երազանքը՝ նվիրաբերել իրեն հարազատ որբանոցին հազար ռուբլի: Նրա այդ որոշումը հավանության էր արժանացել կնոջ և երկու որդիների կողմից, որի համար նա շատ երախտապարտ էր նաև նրանց:

            

- Կիրի՛լ Ալեքսանդրովիչ, - ասացի ես, - ինչու՞ եք դա ինձ պատմում, հատկապես՝ փողի մասին: Այդպիսի բաները պետք է գաղտնի պահել: Չգիտե՞ք, որ գնացքներում հազար ու մի տեսակ մարդիկ են շրջում…

           

- Գիտեմ, գիտեմ, - ասաց նա, - միայն քեզ եմ ասում, - ավելացրեց նա նույն պարզամտությամբ, ինչպես իմ տարեց մյուս ուղեկիցը՝ հանքափորը:

         

Քիչ անց նա արդեն խորը քնած էր: Երևի երազում իր հարազատ որբանոցն էր տեսնում և իր բարի ու կարեկից կնոջն ու զավակներին:

            

Մոտավորապես երեկոյան ժամը տասին մենք մոտեցանք Կոնոտոպ քաղաքի երկաթուղային կայարանին: Կոնոտոպում մեր կուպեի ուղևորների թիվը մեկով էլ ավելացավ: Դա վարորդ Ֆեդյան էր՝ երեսուներկու տարեկան, միջահասակ, ուրախ-զվարթ, հասարակ մի մարդ: Նա իր իրերը շտապ տեղավորեց կուպեում և եկավ կանգնեց իմ կողքին՝ աշխույժ զրույցի բռվելով ինձ հետ: Մի փոքր անց Ֆեդյան հրավիրեց ինձ ընթրելու վագոն-ռեստորանում Նա իմ առարկություններն ընթրելու վերաբերյալ չընդունեց, և ինձ գրեթե ուժով քարշ տվեց վագոն-ռեստորան: Զարմանալի է, բայց փաստ, որ հենց մարդիկ ուսանողի են հանդիպում, կարծում են քաղցած է և անպայման ուզում են կերակրել նրան:

             

Վագոն-ռեստորանում ես հրաժարվեցի խմել Ֆեդյայի հետ, բայց մի քիչ կերա նրա պատվիրած ճոխ ուտելիքներից, որպեսզի չվիրավորեմ նրան: Նա պատմեց ինձ, որ Մոսկվա գնալու նպատակը՝ ավտոմեքենա գնելն է:

            

- Ախպերի՜կ, - ասաց նա, - տասնվեց տարեկանից ավտոմեքենայի ղեկն եմ պտտում ու փող եմ հավաքում ավտոմոքենա գնելու համար: Իհարկե, իմ խնայողությունները բավարար չեն. ծնողներս էլ օգնեցին: Հիմա ինձ մոտ չորս հազար հինգ հարյուր ռուբլի կա: Հուսով եմ կհերիքի, գոնե օգտագործված, բայց լավ վիճակում գտնվող մի ավտոմոքենա գնելու համար, - ասաց նա:

            

- Ֆեդյա՛, - ասացի ես, - ինչու՞ ես դա ինձ պատմում: Այդպիսի բաները պետք է գաղտնի պահել: Չգիտե՞ս, գնացքներում հազար ու մի տեսակ մարդիկ են շրջում…

- Գիտեմ, գիտեմ, ախպերս, - ասաց նա, - միայն քեզ եմ ասում, - ավելացրեց նա նույն պարզամտությամբ, ինչպես հանքափորն ու Կիրիլ Ալեքսանդրովիչը: Բացի այդ, ես այս գիշեր չեմ քնելու, որ փողերս չտանեն… Քիչ անց, երբ մենք վերադարձանք կուպե, Ֆեդյան խորը քուն մտավ:

            

Իմ կուպեի երեք ուղևորներն էլ համակրելի ու լավ մարդիկ էին: Նրանք երեքն էլ գինովցած խորը քուն էին մտել: Նրանց՝ երեքի մոտ էլ մեծ գումար կար: Երեքն էլ լավ նպատակների համար էին պատրաստվում ծախսել այդ գումարները: «Բա որ գիշերը մի փորձանք գա այդ փողերի գլխին», - անհանգստացա ես ու որոշեցի, ինչպես բանակում՝ ժամապահի պես արթուն մնալ և հսկել իմ նոր բարեկամներին, որպեսզի նրանց փողերը չգողանան: Բարեբախտաբար, ինձ մոտ մի շատ հետաքրքիր գիրք կար, որը կարդալով գիշերը շատ շուտ անցավ, չնայած նույնիսկ առանց ընթերցանության էլ դժվար թե կարողանայի քնել գնացքի անիվների միալար չխչխկոցների տակ…

            

Առավոտյան, մոտավորապես ժամը հինգին, մենք հասանք Մոսկվա: Գնացքի ուղեկցորդուհին հերթով մոտենալով կուպեների դռներին, հիշեցնում էր ժամանման մասին:

            

Ես շտապ հրաժեշտ տվեցի իմ ուղեկիցներին, վերցրեցի իրերս և իջա գնացքից, քանի որ դեռ էլեկտրագնացք պետք է նստեի և ուղևորվեի Իստրա:

Եղբայրս, ինձ տեսնելով, զվարթորեն գոչեց. 

            

- Ախպե՜րս, արի՛ քեզ գրկեմ, - ու առավ ինձ իր հուժկու թևերի մեջ: Ես պինդ գրկեցի նրան ու համբուրեցի նրա այտը:

ՄԱՐՏԻՆ ՇԻՐԻՆՅԱՆ

Կալիֆորնիա, Գլենդեյլ

29 մարտի, 2015թ

Բանալին

Ես և ուսանողական ընկերս՝ Հրաչն, ամառային արձակուրդներին հանգստանում էինք Ռուսաստանի Դաշնության Կրասնոդարի երկրամասի մի փոքրիկ և չքնաղ քաղաքում՝ Ադլերում, որտեղ գտնվում էր նաև Սոչիի շրջանային օդանավակայանը: Ադլերը հիմնականում տեղակայված է Կուդեպստա գետի ձախ ու Պսոու գետի աջ ափերի միջև: Քաղաքը ձգվում է Սև Ծովի ափով՝ հատելով Մզիմտիի գետաբերանը: Այն Ռուսաստանի Դաշնության ամենահարավային քաղաքն է և սահմանամերձ է Աբխազիայի հետ: Ես և ընկերս, որպես հանգստավայր, ընտրել էինք հենց այս քաղաքը, որովհետև խորհրդային տարիներին ուղիղ օդային չվերթ կար Երևանի և Ադլերի միջև: Չվերթի տևողությունն ընդամենը մեկ ժամ էր:

            

Մենք կահավորված մի սենյակ էինք վարձել ծովից ընդամենը երեք-չորս հարյուր մետր հեռավորության վրա՝ ձեղնահարկում: Առաստաղը եռանիստ թեքություններ ուներ, իսկ մեր գլխավերևում մետավորապես ժամը մեկը ինքնաթիռներ էին սավառնում մոտակա օդանավակայանից՝ մի քանի ակնթարթ շռնդալից աղմուկով լցնելով մեր պստիկ կացարանը, բայց մեզ դա այնքան էլ չէր խանգարում, քանի որ շատ երիտասարդ էինք, մոտ տասնինը-քսան տարեկան:   

            

Ամեն առավոտ մոտավորապես ժամը իննին արթնանում և շտապում էինք դեպի լողափ: Նախաճաշում և ճաշում էինք հենց լողափում, որտեղ կար սրճարան, խորտկարան և ճաշարան: Ամբողջ օրն այնքան հետաքրքիր էր անցնում, որ չէինք նկատում, թե ինչպես էր այն այդքան շուտ վերջանում: Լողափին արևահարվում էինք, լողանում ծովի տաք ու հաճելի ջրերի մեջ, նավակով և ջրային հեծանիվով զբոսնում աղջիկների հետ ծովի վրա:

Օրվա ընթացում հաճախակի բարձրախոսով հնչում էր մեր տաղանդավոր հայրենակցի, նշանավոր կոմպոզիտոր Առնո Բաբաջանյանի հանրահայտ երգերը՝ «Աշխարհի ամենալավ քաղաքը», «Սատանայի անիվ», «Գեղեցկության թագուհին», «Ոսկյա տանգո» «Կիրակի», «Իմ Երևան», «Ժպտա», «Կամուրջներ» և այլ երգերը, ինչպես նաև տվյալ լողափի առույգ կարգախոսը՝ “Солнце, воздух и вода - наши верные друзья!”:*

            

Երեկոյան բավականին հաճախ գնում էինք պարահրապարակ պարելու: Այնուհետև զբոսնում էինք լողափում՝ պարահրապարակում հենց նոր ծանոթացած աղջիկների հետ: Պարահրապարակի և լողափի շնորհիվ մենք բազմաթիվ աղջիկների հետ էինք ծանոթանում, իսկ նրանցից մի քանիսին հաճախ բերում էինք մեր կացարանը, բայց դա դուր չեկավ մեր տանտիրոջը և նա մեզ վռնդեց ձեղնահարկի մեր սենյակից: Ես և Հրաչը մեծ դժվարությամբ մեկ ուրիշ սենյակ վարձեցինք ու որոշեցինք այլևս աղջիկներին մեր կացարան չբերել, որ նորից չզրկվենք ապրելու տեղից: Փոխարենը, անհրաժեշտության դեպքում, մենք էինք գնում նրանց մոտ… Այդպես ավելի ապահով էր:

            

Մենք շատ ընկերներ էինք ձեռք բերել հովեկների, ինչպես նաև տեղացիների մեջ, որոնք հիմնականում փրկարարներ, լողի մարզիչներ, լուսանկարիչներ կամ ջրային հեծանիվների և նավակների վարձույթի աշխատակիցներ էին: Նրանց մի մասն Ադլերի շրջակա գյուղերից ու ավաններից էին, ինչպես օրինակ՝ Մոլդովկան, Կազաչիյ Բրոդը, Գալիցինոն, Կեպշան, Վեսյոլոյեն և այլն:  Տեղացիների մեջ կային նաև հայեր, որոնք մեզ, որպես հայերի, չափազանց մեծ ջերմությամբ էին վերաբերվում և նույնիսկ հովանավորում որոշ հարցերում: Հետագայում իմացանք, որ նրանք հիմնականում համշենահայեր են:

            

Մի օր, կեսգիշերից հետո ես իմ ընկերուհուն տուն ուղեկցելուց հետո վերադարձա տուն, բացեցի տան դուռը և մտա նախասրահ, որը նաև որպես խոհանոց էր ծառայում կենվորների համար: Մոտեցա միջանցքի դռանը, բայց այն փակ էր: Շատ զարմացա, որովհետև միջանցքի դուռը միշտ բաց էր լինում, քանի որ նրա վրա էին բացվում կենվորների բոլոր երեք սենյակները: «Ի՞նչ անեմ», մտածեցի ես: Մի քանի րոպե շվարած կանգնած մտածում էի. վերջապես գլխի ընկա, որ բակի կողմից կարող եմ մոտենալ մեր պատուհանին ու ձայն տալ Հրաչին, որպեսզի գա դուռը բացի:  Բակում այնքան էլ մութ չէր. իմ բախտից լիալուսին էր, ու բակը հավասար լուսավորված էր լուսնի արծաթափայլ լույսով, նույնիսկ գետնի վրա պարզորոշ երևում էին ծառերի և մեր տան ծխնելույզի ստվերները: Անմիջապես մեր սենյակների պատուհանների տակ վարդեր էին տնկված, որոնք իրենց վառ, կարմիր գույնի ծաղիկներով միշտ հիացնում էին ինձ, բայց հիմա լուսնի լույսի տակ նրանք չգիտես ինչու սև-սպիտակ էին դարձել, ինչպես սև-սպիտակ հեռուստացույց դիտելիս: Քանի որ ամառ էր, բոլոր պատուհանները բաց էին: Ես զգուշությամբ, անաղմուկ մոտեցա մեր պատուհանին և կամացուկ կանչեցի.

            

- Հրա՜չ, Հրա՜չ, Հրա՜չ, - բայց Հրաչը չարձագանքեց. երևի խորը քնած էր:

            

Ես հուսահատ նորից վերադարձա նախասրահ և տեսա, որ մեկ ուրիշն էլ է փորձում բացել միջանքի դուռը: Դա մեր հարևանուհին էր: Նա գիշերային թեթև խալաթով էր:

            

- Եկա երեխայի համար խմելու ջուր տանելու և դուռը փակվեց, - ասաց նա, - ես միշտ միջանցքի դռան բանալին խալաթիս գրպանում եմ պահում, բայց պատահաբար այն ձեռքիցս ընկավ և հիմա այս մթան մեջ չեմ կարողանում գտնել: Լամպն էլ հակառակի պես փչացել է: Եկեք միասին փնտրենք, - առաջարկեց նա ժպտալով:

            

- Եկեք, - տխուր ասացի ես, ու մենք սկսեցինք մթան մեջ խարխափելով բանալի փնտրել: Մենք բանալին փնտրեցինք ամենուրեք. նայեցինք հատակին, գազօջախի տակն ու կողքերը, պահարանի առջևն ու կողքերը, սեղանի տակ, բայց բանալին չկար ու չկար…

Կինը կլիներ մոտ երեսուն տարեկան՝ փարթամ կրծքով և ուսերին թափված կիսագանգուր մազերով: Նրա կուրծքը խալաթի բացվածքից կիսով չափ տեսանելի էր, իսկ խալաթի փեշերը երբեմն բացվում էին ցույց տալով նրա արևահարված, բրոնզագույն փայլով պիրկ ազդրերը: Միգուցե դա պատահմամբ էր ստացվում, միգուցե և ինքն էր միտումնավոր դա անում, բայց ամեն դեպքում դա հաճելի էր ինձ: Նրա մարմինը թարմություն և անուշահոտ օճառի բույր էր արձակում: Ըստ երեևույթին նա նոր էր դուրս եկել ցնցուղի տակից, որովհետև նկատեցի, որ նրա մազերը թաց են: 

            

- Արի մեկ անգամ էլ փնտրենք սեղանի տակ, - ասաց կինը ժտալով, - ես գրեթե համոզված եմ, որ այն գլորվել է այնտեղ ու մեզ է սպասում:

            

Ես հլու հնազանդ մտա սեղանի տակ ու շարունակեցի նրա հետ փնտրել բանալին, բայց իրականում իմ աչքերն արդեն ուրիշ բան էին փնտրում նրա խալաթի խորհրդավոր ծալքերում: Կռացած վիճակում նրա հմայիչ կուրծքն ավելի ցայտուն էր ցուցադրված և շատ գրգռիչ տեսք ուներ… Կինն էլ կարծես միտումնավոր բավականին մոտեցել էր ինձ… Ես արդեն պատրաստվում էի գրկել նրան, երբ հանկարծ միջանցքի դուռն աղմուկով բացվեց և ինչ որ մեկն անսպասելի միացրեց լույսը: Սենյակն անմիջապես ողողվեց էլեկտրական ուժեղ լույսով:

            

- Վազգե՞ն, - ասաց Հրաչը, - բանալի ե՞ք փնտրում, հա՜, հա՜, հա՜: Այդ խորամանկ կինը նույն օյինն իմ գլխին խաղաց: Ներս արի՛: Բանալին նրա գրպանում է: Կարող ես ստուգե՛լ, եթե չես հավատում:

            

Ես անմիջապես ձեռքերս մտցրեցի նրա խալաթի գրպանները ու շոշափելով գտա բանալին:

Բանալին փնտրելիս, նկատեցի, որ նրա կլորիկ ու ողորկ ազդրերը հուզմունքից դողում էին:

            

- Տեր Աստվա՜ծ, - մտածեցի ես, - ինչքան ցանկալի, միայնակ կանայք կան այս աշխարհում, որ գուրգուրանքի կարիք ունեն…

*“Солнце, воздух и вода - наши верные друзья” - «Արևը, օդը և ջուրը մեր հավատարիմ բարեկամներն են»:

ՄԱՐՏԻՆ ՇԻՐԻՆՅԱՆ

Կալիֆորնիա, Գլենդել

28 մարտի, 2015թ.

Ձկան օր (էսքիզ)

Սոֆիայից թռչող մեր ինքնաթիռը վայրէջք կատարեց Կիևի Բորիսպոլ միջազգային օդանավակայանում: Մինչև մյուս թռիչքը՝ Կիևից դեպի Երևան մոտ վեց ժամ կար:

          
Բորիսպոլի օդանավակայանը նախկին Խորհրդային Միության լավագույն օդանավակայաններից մեկն էր: Այն գտնվում է Բորիսպոլ փոքրիկ  քաղաքից մոտ վեց և Կիևից մոտ քսանյոթ կիլոմետր հեռավորության վրա` անտառածածկ, հիասքանչ տեղանքում: Օդանավակայանն իր մեծությամբ և շքեղությամբ թերևս չէր զիջում անգամ Մոսկվայի Դոմոդեդովո, Շերեմետյեվո և Վնուկովո հանրահայտ օդանավակայաններին: Բորիսպոլի օդանավակայանն ամբողջովին ապակեպատ է և ներսից հստակ երևում են ժամանող ու մեկնարկ վերցնող ինքնաթիռները, սպասարկող տեխնիկան ու անձնակազմը, ինչպես նաև աչք շոյող կանաչ անտառը, որը բոլորում է այն: Ժամանակս սպառելու համար ես շրջայց կատարեցի Բորիսպոլի հսկայական օդանավակայանում:

            

Գետնահարկում գտնվում էին ուղեբեռների պահպանման ընդարձակ բաժանմունքը և զուգարանները: Առաջին հարկում գտնվում էին ուղևորների սպասասրահը՝ բազմաթիվ հարմարավետ աթոռներով, թռիչքային գրանցումների բաժանմունքները, ինչպես նաև տեղեկատուն, փաթեթավորման տեղամասը, մանկական սենյակը և այլն: Երկրորդ հարկում էին գտնվում խանութները, զանազան ծառայողական գրասենյակները, սրճարանները, խորտկարանները և ռեստորանը: Ռեստորանի մոտ մի փոքրիկ հերթ էր գոյացել: Ես մոտեցա և կանգնեցի հերթի վերջում: Մի քանի րոպե անց ռեստորանի աշխատակցուհին եկավ տանելու հերթական այցելուին, բայց տեսնելով ինձ, մոտեցավ և խնդրեց հետևել իրեն: Մարդիկ դժգոհեցին: Նրանցից մեկը գլխով ցույց տալով ինձ ասաց.

            

- Երևի արտասահմանցի է:

            
- Հետո ի՞նչ, - ասաց մյուսը, - ի՞նչ է, մենք մարդ չե՞նք:

            
Փաստորեն աշխատակցուհին ինձ թյուրիմացաբար արտասահմանցու տեղ էր դրել: Ես ձևացա, որ դա այդպես է, քանի որ շատ հետաքրքիր էր իմանալ, թե ինչպես են սպասարկում արտասահմանցիներին Խորհրդային Միությունում:

Ռեստորանը լեփ-լեցուն էր, բայց մի անկյունում կային մի քանի թափուր սեղաններ, ամենայն հավանականությամբ նախատեսնված հենց արտասահմանցիների համար: Ինձ ուղեկցեցին այդ սեղաններից մեկի մոտ: Հմայիչ արտաքինով մի աղջիկ՝ մատուցողուհին, անմիջապես մոտեցավ ինձ և կոտրատված, խիստ ընգծված ռուսական կամ միգուցե ուկրաինական առոգանությամբ անգլերեն հարցրեց, թե ի՞նչ կցանկանայի պատվիրել: Բարեբախտաբար, ես անգլերեն գիտեի և նրան խնդրեցի սկզբի համար բերել ճաշացուցակը.

            

- Menu, please,* - ասացի ես:

            

Նա ժպտալով ասաց, որ դրա կարիքը չկա, քանի որ ինքը շատ լավ գիտի թե ի՞նչ են պատվիրում արտասահմանցիները:

            

- OK*, - ասացի ես, - bring me the same what they do order*.

             

Անկեղծ ասած, ինձ շատ հետաքրքրեց, թե ինչ են պատվիրում արտասահմանցիները: Ափսոս, չկար ինձ հետ մեկը, որի հետ գուշակություններ անեի կամ նույնիսկ գրազ գայի այդ կապակցությամբ, թե ինչ էր մատուցելու մեր սիրունատես մատուցողուհին: Իմ կարծիքով մատուցողուհին կբերեր ուկրաինական խոհանոցին բնորոշ կերակուրներ, ուտեստներ և խմիչք: Օրինակ՝ ուկրաինական բորշչ, սոլյանկա, կիևյան կոտլետներ, հոլուբցի, սխտորով աղ դրած խոզի սալ, ստուդենեց կամ խոլոդեց, կաղամբով կամ սնկով պատրաստված կարկանդակներ, վինեգրետ, ոչ ալկահոլային խմիչքներ՝ կվաս, վարենուխա, մեդեվուխա, ինչպես նաև ալկահոլային խմիչքներ՝ պերցովկա, գորիլկա և այլն:

            

Սակայն մատուցողուհու բերածները լիովին տարբերվում էին իմ գուշակածներից: Սկզբում նա բերեց հայկական հինգ աստղանի կոնյակ, վրացական մեկ շիշ «Բորժոմի» տեսակի հանքային ջուր, մեկ շիշ ռուսական «Բայկալ» տեսակի լիմոնադ և ծովախեցգետնով աղցան՝ համեմված մաղադանոսով, ձիթապտղի ձեթով ու լիմոնի հյութով: Այնուհետև ավելացան շամպինյոն տեսակի խոշոր սնկերից պատրաստված դոնդողանման մարինադը, խոշոր, ընկույզի մեծության աղ դրած սև ձիթապտուղը, սև ձկնկիթը, կարմիր ձկնկիթը, ծխացրած բարակ շերտերով կտրատած նրբահամ սաղմոնը և յուղալի սկումբրիան կամ մակարելան, ինչպես այն անվանում են Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում:

            

Թեթև խորտիկներին փոխարինելու եկավ թառափով խորովածը, որն իսկապես շատ համեղ էր: Որպես դեսերտ նա բերեց մեկ բաժակ արևելյան սև սուրճ և մի մեծ կտոր փխրուն և շոկոլադե կրեմով ձևավորված «Կիևյան տորթ»:

            

Հաշիվը վճարելիս ես հարցրեցի.

            

- Ամեն ինչ շատ համեղ էր, բայց ինչու՞ էին գրեթե բոլոր Ձեր բերած ճաշատեսականը ձկնային:

            

- Որովհետև այսօր հինգշաբթի է, իսկ Խորհրդային Միությունում ամեն հինգշաբթի ձկան օր է հայտարարված, - ասաց նա ժպտալով:

            

Երեք ժամ անց ես արդեն թռչում էի Երևան: Օդանավում մատուցված ընթրիքը նորից ձկնային էր… Ես հրաժարվեցի ընթրիքից:

Հիշեցի Կիևի Բորիսպոլ օդանավակայանի ռեստորանի սիրունատես մատուցողուհու ասածը՝ «Խորհրդային Միությունում ամեն հինգշաբթի ձկան օր է հայտարարված»:

            

Ի՜նչ լավ էր, որ սոցիալիստական երկրներում ամեն հինգշաբթի ձկան օր չէր հայտարարված, ինչպես Խորհրդային Միությունում, այլապես, Սոֆիայից դեպի Կիև թռչելիս ես ստիպված կլինեի նախաճաշին էլ ձուկ ուտել…

 *Menu, please – բերե՛ք խնդրեմ, ճաշացուցակը

*OK - շատ լավ

*bring me the same what they do order - բերեք նույնը, ինչ նրանք են պատվիրում

*սոլյանկա` բանջարեղենով, մսով կամ ձկով և թթու դրած վարունգով պատրաստված ապուր

*հոլուբցի` տավարի աղացած միսը կաղամբով փաթաթած և ձեթով տապակած

*ստուդենեց կամ խոլոդեց` դոնդող՝ պատրաստված մսից կամ ձկից

 ՄԱՐՏԻՆ ՇԻՐԻՆՅԱՆ

Կալիֆորնիա, Գլենդել

16 մարտի, 2015թ.

Գուշակը

Նրանք սիրահարվեցին առաջին իսկ հայացքից: Երիտասարդ տղայի և աղջկա սրտերը բաբախեցին հուզմունքից այնպես ուժգին, ինչպես երկու թմբուկներ հանդիսավոր արարողությունների ընթացքում: Նրանց աչքերը փայլում էին, ինչպես փոքրիկ երեխաների աչքերը հրավառությունների ժամանակ:

Հանդիպեցինք… Հրաշք թվաց ամեն ինչ,

Եվ աշխարհը դարձավ բարի, գեղեցիկ,*

             

Տղան և աղջիկը միմյանց հավանեցին, գնահատեցին, սիրեցին և որոշեցին այլևս երբեք չբաժանվել…

            

Հետո ամեն ինչ կատարվեց ըստ հաջորդականության՝ սրտատրոփ, հուզախառն նշանդրեք, ուրախ հարսանիք և անչափ հետաքրքիր, հիշարժան հարսանեական ճանապարհորդություն:

            

Հարսանեական տոնախմբության ժամանակ ամուսնու քեռին որպես մատաղացու՝ գառ խոստացավ երեխա ծնվելու դեպքում:

            

- Աստված ձայնդ լսի, - ասաց հարսի հայրն ու մի գառ էլ ինքը  խոստացավ…

            

Հարսանեական ճանապարհորդությունից հետո առաջին ուրախ անակնկալը հարսի հղիանալն էր, որն անչափ ուրախացրեց նորաթուխ փեսային և երկու կողմերին՝ ծնողներին ու ազգականներին: Սակայն մի քանի ամիս անց պարզվեց, որ մեկ ուրիշ հաճելի անակնկալ էլ կա. բժշկական քննությունը ցույց տվեց, որ զույգ երեխաներ են ծնվելու: Այս լուրը պակաս ուրախալի չէր, քան առաջինը: Ամենաշատն ուրախացան, իհարկե, նորապսակները, բնականաբար, նաև երկու կողմերի ծնողներն ու ազգականները:

Երկու ամիս անց մի անակնկալ ևս մատուցվեց. ուլտրաձայնային հետազոտությունը ցույց տվեց, որ սպասվում են տղա և աղջիկ, այսինքն իդեալական տարբերակ զույգերի պարագայում:

            

Զոքանչն ուլտրաձայնային հետազոտությունների բժիշկ լինելով, որոշեց ինքն էլ քննություն անցկացնել: Նա պարզեց, որ իրոք զույգ երեխաներ են, և սեռերն էլ տարբեր են: Այսպիսով, թե բժիշկ-զոքանչի, և թե պոլիկլինիկայի «Մոր և մանկան առողջության պահպանման բաժնի» հետազոտությունների արդյունքները լիովին  համընկնում էին:

            

Չնայած հղի հարսի ինքնազգացողությունը լավ էր և հղիությունն էլ նորմալ էր ընթանում, այնումենայնիվ, զոքանչն անհանգստանում էր, քանի որ քաջ գիտակցում էր որպես բժիշկ, որ առաջին հղիությունն, այն էլ երկու պտղով, բավականին վտանգավոր կարող է լինել: Միգուցե դա էր պատճառը, որ նա գնաց գուշակի մոտ: Գուշակը՝ քառասունին մոտ, միջնակարգ կրթությամբ, գյուղացի մի կին, բախտ էր նայում խաղաթղթերով:

Նա ասաց.

            

- Մի՛ անհանգստացե՛ք, Ձեր աղջիկը հղի է, բայց հեշտ է ծննդաբերելու և լույս աշխարհ է բերելու երկու առողջ, գեղեցիկ և խելացի տղաներ, ըստ որում տղաներից մեկը մի փոքր ավելի հաղթանդամ է լինելու, քան մյուսը:

            

- Ձեր գուշակության առաջին մասը ճիշտ է, ասաց զոքանչը, - աղջիկս իրոք, հղի է:          Երկրորդ մասն էլ է ճիշտ, որ նա զույգ է բերելու, բայց երրորդ մասը միանգամայն սխալ է, քանի որ ըստ ուլտրաձայնային հետազոտության արդյունքների՝ երեխաները տարբեր սեռերի են:

            

- Ես չգիտեմ, թե ինչու է ուլտրաձայնային հետազոտությունն այդպիսի բան ցույց տվել, բայց իմ խաղաքարտերը որոշակիորեն ասում են, որ երկուսն էլ տղաներ են, - պնդեց գուշակը: 

            

Մենք՝ բոլորս, զարմացանք, որ զոքանչը բարձրագույն կրթություն ունենալով հանդերձ գնացել է գուշակի մոտ, և իհարկե, մի լավ ծիծաղեցինք գուշակի վրա իր ասածը պնդելու և ժամանակակից բժշկության տեխնիկական հնարավորություններին չհավատալու համար: Սովորական խաբեբա համարելով նրան, մենք շուտով մոռացանք նրա մասին:

             

Երեխաները ծնվեցին Երևանի Մարգարյանի անվան ծննդատանը: Բժիշկը մեզ ընդունեց իր առանձնասենյակում և հանդիսավոր կերպով հաղորդեց, որ տղաներ են ծնվել: Մենք զարմացած առարկեցինք.

            

- Բժի՛շկ, Դու՛ք սխալվում եք, մեկը պետք է աղջիկ լիներ, քանի որ մի քանի անգամ ծննդկանին ուլտրաձայնային հետազոտություններ են արել:

            

Բժիշկն ակնհայտորեն շփոթվեց և հեռախոսով զանգահարեց ծննդատան համապատասխան բաժանմունքը՝ ճշտելու երեխաների սեռը: Այնտեղից պատասխանեցին, որ տղաներ են: Ահա այդ պահին բոլորս հիշեցինք գուշակին. ուրեմն նա ճիշտ էր…

Ավելին, հետագայում մենք նկատեցինք, որ երեխաներն իրոք, շատ խելացի են, ինչպես նա էր գուշակել, և նրանցից մեկն ավելի հաղթանդամ էր, քան մյուսը: Ավելորդ է նշել, որ ուլտրաձայնային հետազոտությունը, ոչ երեխաների խելացիության, և ոչ էլ նրանց միջև եղած հաղթանդամության տարբերության մասին ոչինչ չէր հայտնաբերել: Փաստորեն գուշակն իր խաղաքարտերով ավելի ճշգրիտ գուշակեց և ավելի շատ բան ասեց…

Երևի երկու մատաղ խոստանալն էր պատճառը, որ երկու երեխա էր ծնվել: Ո՞վ գիտե: Չէ՞, որ մատաղը միշտ էլ Աստվածահաճո է համարվել, իսկ երկու մատաղը կրկնակի Աստվածահաճո է: Անհերքելի է և զարմանալի նաև, որ մատաղացու գառան միսն ավելի համով է, քան սովորական գառան միսը: Դրանում բոլորը ևս, ոչ թե մեկ, այլ երկու անգամ համոզվեցին. պատճառն, իհարկե՛, մատաղացու գառների օրհնվելն էր: 

- Մատաղն ընդունելի լինի՛, - ասացին նրանք ու բազմաթիվ անգամներ խմեցին երկվորյակների, ծնողների, տատիկների ու պապիկների, ազգականների ու բարեկամների  քաղցր կենացները, երբ նրանք ծնվեցին: 

Հիշեցին նաև, որ քեռու գնած մատաղացու գառը պահանջվածից ավելի մեծ էր, քան աներոջ գնածը, քանի որ այդ օրը փոքր չափի ծախու գառ վաճառքում չէր  եղել: Միգուցե դա էր պատճառը, որ երեխաներից մեկն ավելի խոշորակազմ էր ծնվել…

            

Ի՞նչ իմանանք: Միգուցե և այդպես է…

            

Բայց ամենակարևորը՝ այսքանից հետո ո՞նց չհավատանք Աստծո գոյությանն ու զորությանը…

*երկու տող Սարո Գյումրեցու «…Ու հանդիպեցինք» բանաստեղծությունից

ՄԱՐՏԻՆ ՇԻՐԻՆՅԱՆ

Կալիֆորնիա, Գլենդել

19 մարտի, 2015թ

Վարպետ Սուրենը

Այս դեպքը տեղի է ունեցել այն ժամանակ, երբ դեռ հագուստների, կոշիկների մասսայական արտադրություն չկար, կամ էլ դեռ նոր էր ձևավորվում, մոտավորապես քսաներորդ դարի քառասունական-հիսունական թվականներին: Մարդիկ` իրենց անհրաժեշտ կոշիկը պատվիրում էին կոշկակարի մոտ, իսկ հագուստը՝ դերձակի:

            

Հունաստանում, հունական Մակեդոնիա երկրամասի Ալեքսանդրիա կոչվող փոքրիկ, բայց գեղատեսիլ մի քաղաքում ապրում էր դերձակ Սուրենն իր ընտանիքի հետ: Ալեքսանդրիա քաղաքը սփռված է Էգեյան Ծովի ափին, Բալկանյան թերակղզու հարավային մասում:

            

Հարուստ, հնադարյան մշակույթով և մեղմ կլիմայով այս հյուրընկալ երկիրն ապաստան էր տվել վարպետ Սուրենի ընտանիքին, որը եղեռնից հետո ստիպված էր թողնել իր հայրենիքը՝ փախչելով թուրքական յաթաղանից, բնաջնջման վտանգի առաջ կանգնած շատ իր հայրենակիցների նման:

            

Այստեղ, շփվելով հույների մշակույթին, հայերը սիրեցին ու հարգեցին այն՝ նույնիսկ հաճախ մասնակցում էին նրանց բազմատեսակ ու հետաքրքիր տոնակատարություններին: Սիրեցին նրանց պարեղանակները՝ լեվենտիկոսը, զեյբեկիկոն, մփուգատսասը, կալամատիանոսը, սիրտակին, ցակոնիկոսը, ինչպես նաև շատ հանրահայտ հունական երգեր՝ սագապոն, թզիվաերին, սալա-սալան և այլն: Սիրեցին նաև նրանց խոհանոցը՝ գառան մսով, բանջարեղենով ու մրգերով խաշլաման, ձիթապտղի ձեթով տապակած այծի միսը, միդիայով յախնին,* նեխուրով պատրաստված խոզի միսը, միջերկրական համեմունքներով պատրաստաված պանիրը՝ տիրոկաֆտերին, ծովային բազմատեսակ, համեղ ձկնատեսակներից, կակղամորթերից և ծովախեցգետիններից պատրաստված ճաշատեսակներն  ու աղցանները, ավանդական փիթա հացը և իհարկե, հոտավետ անանուխով համեմված ախորժաբեր օղին՝ մասթիկան, որը թեթևակի ջրով բացելիս դառնում է կաթնագույն: 

            

Վարպետ Սուրենը սովորություն ուներ կրկնելու ժողովրդական այն ասացվածքը, որ «արհեստավորը մինչև կեսօր է անոթի…» Նա ուներ մի փոքրիկ դերձակի խանութ, որտեղ ցուցադրում էր իր ձեռքով կարած տաբատները, վերնաշապիկները, բաճկոնները, վերարկուները և այլն, ինչպես նաև կարում էր պատվերով: Վարպետ Սուրենը հարուստ չէր, բայց աղքատ էլ չէր. վարպետն ապրում էր իր քրտնաջան աշխատանքի և պատվարժան արհեստի շնորհիվ: Քաղաքում՝ նա հարգված ու խելամիտ մարդու համբավ ուներ: Ալեքսանդրիան փոքր քաղաք էր և գրեթե բոլորը միմյանց ճանաչում էին, հատկապես՝ հայերը: Քաղաքում ապրող մարդկանց մեծ մասն աղքատ էր, բացի դրանից այն ժամանակ կտորեղենն էլ էր բավականին թանկ, հետևաբար վարպետ Սուրենի հաճախորդները նույն հագուստը երկու անգամ էին կարել տալիս: Երբ հագուստը տարիներ շարունակ հագնելուց հետո գունաթափվում կամ տեսքից ընկնում էր, դերձակներին պատվիրում էին նորից կարել այն՝ կտորի հակառակ կողմից: Այդ գործողությունը, թե՛ հաճախորդները, և թե՛ դերձակները «հագուստը շուռ տալ» էին անվանում:  

            

Մի աշնանային, պայծառ առավոտ, վարպետ Սուրենը նոր էր ավլել, մաքրել խանութը, ջրել բազմաթիվ ծաղկամաններից բաղկացած ծաղիկների իր հավաքածուն, երբ խանութ մտավ մի պարթևահասակ, կապույտաչյա հովիվ, ով Ալեքսանդրիային մերձակա, լեռնային մի գյուղից էր: Նա բերելով էր իր հին  ու կիսամաշ վերարկուն, խնդրեց վարպետին այն շուռ տալ, քանի որ կտորը գունաթափվել և արմոււնկների մասում էլ մաշվել էր: Յորգոսը՝ այդպես էր հովիվի անունը, գինը սակարկելիս՝ խոստացավ նաև գործն ավարտելուց հետո բերել մի գլուխ տիրոկաֆտերի պանիր՝ պատրաստված իր կնոջ՝ Նիկաիայի ձեռքով:

            

Վարպետ Սուրենն անմիջապես անցավ գործի: Նա զգուշությամբ քանդեց վերարկուն և մաս առ մաս խնամքով շարեց իր ընդարձակ աշխատասեղանի վրա: Վարպետը սովորություն ուներ աշխատելիս կամացուկ երգելու իր սիրած պանդխտական երգը՝ «Կռունկը»՝

Կռունկ, ուստի՞ կուգաս, ծառա եմ ձայնիդ,
Կռունկ, մեր աշխարհեն խապրիկ մի չունի՞ս.
Մի՛ վազեր, երամիդ շուտով կհասնիս.
Կռունկ, մեր աշխարհեն խապրիկ մը չունի՞ս։

Թողել եմ ու եկել մըլքերս ու այգիս,
Քանի որ ա՜խ կանեմ, կու քաղվի հոգիս,
Կռունկ, պահ մի կացի՛ր, ձայնիկդ ի հոգիս.
Կռունկ, մեր աշխարհեն խապրիկ մը չունի՞ս։*

             

Նրան թվաց, որ ուսային բարձիկները ծանր են: Քանդեց բարձիկները և միջից գտավ մեկական քսակ ոսկի: Ամեն մի քսակի մեջ կար քսան թուրքական ոսկեդրամ…

            

Մի ամբողջ կարողություն, քառասուն ոսկեդրամների տեսքով դրված էր վարպետի սեղանին: Նա, առանց վարանելու, որոշեց քսակները վերադարձնել տիրոջը: Վարպետը երկու քսակները խնամքով փաթաթեց մի կտոր լաթի մեջ և թաքցրեց պահարանում: Երբ տերը պայմանավորված օրը վերադառնար վերարկուի հետևից, վարպետը պետք է նրան հանձներ այդ քսակները: 

            

Անցավ մեկ շաբաթ, բայց պայմանավորված օրը Յորգեսը չեկավ: Նա միայն եկավ երկրորդ շաբաթվա վերջին: Յորգեսը թափթփված, անխնամ տեսք ուներ: Նա անտրամադիր մոտեցավ վարպետի սեղանին և խոստացված փողերն ու տիրոկաֆտերին դրեց սեղանին:

            

Վարպետը հանդերձապահարանից հանդիսավոր հանեց նորոգված ու խնամքով հարթուկված վերարկուն և տվեց հովվին: Հովիվն անտարբեր ծալեց այն, դրեց թևին և պատրաստվում էր հեռանալ, երբ վարպետ Սուրենը նրան հանձնեց նաև երկու քսակ ոսկին, որ գտել էր հին վերարկուի միջից:

            

Հովիվը զարմացած, շփոթված նայեց քսակներին և սրտաճմլիկ ձայնով բաձականչեց.

            

- O̱, Theé mou,* իսկ ես՝ մեղավորս մեկ շաբաթ է ծեծում եմ իմ անմեղ և ազնիվ կնոջն այդ անիծյալ ոսկիների համար…

            

Հաջորդ օրը հովիվը նորից եկավ վարպետի մոտ. նա մի փոքրիկ գառ և մի պուլիկ մեղր էր բերել իր պաշտելի վարպետին:

            

- Այս մեղրն էլ իմ Նիկաիան է ուղարկել, - հուզվաց բացատրեց Յորգեսը:

            

Վարպետ Սուրենի ազնիվ արարքն աննկատ չմնաց համաքաղաքացիների և շրջակա գյուղերի բնակիչների աչքից: Ամենուրեք գովաբանում և փառաբանում էին նրան: Հատկապես՝ նրանով հիանում էր հայկական համայնքը: Լուրն այս դեպքի մասին հասավ նույնիսկ երկրամասի մայրաքաղաք՝ Թեսալոնիկի: Սակայն, եղան նաև անազնիվ ու չար մարդիկ, որոնք անխելք համարեցին վարպետին: Նրանք ասում էին.

            

- Ի՞նչ կիմանար հովիվը, եթե դերձակը յուրացներ նրա ոսկիները: Չէ՞որ, եթե նա իմանար կամ հիշեր, որտեղ են ոսկիները, ապա անմիջապես կգար դրանց հետևից…

            

Ի՜նչ արած, այդպիսի մարդիկ էլ կան…

            

Այս դեպքից հետո վարպետի հաճախորդների թիվը կտրուկ ավելացավ: Բոլորն ուզում էին օգտվել ազնիվ ու վստահելի դերձակի ծառայություններից, ինչպես նաև ծանոթանալ նրա հետ…

*Միդիայով յախնի - կակղամորթերով շոգեխաշած ճաշատեսակ

*«Կռունկ» երգի առաջին երկու քառյակները

*O̱, Theé mou - «Օ՜հ, աստված իմ» արտահայտությունը հունարեն

ՄԱՐՏԻՆ ՇԻՐԻՆՅԱՆ

Կալիֆորնիա, Գլենդեյլ

12 մարտի, 2014թ.

Կրկնակի երիտասարդ ամուսին…

Լոս Անջելեսից Մոսկվա թռչելիս, օդանավի մեջ ծանոթացա հիսունն անց, իր երբեմնի գեղեցկությունը դեռ պահպանած, շիկահեր ու սպիտակամաշկ և փոքր ինչ թմբլիկ մի կնոջ հետ: Նա նստած էր իմ ձախ կողմում: Կինն ապրում էր Կալիֆորնիա նահանգի, Օրինջ վարչատարածքի Սան Դիեգո քաղաքում: Նա կիսով չափ ռուս էր, կիսով չափ թաթար և ծննունդով Ռուսաստանի Կազան քաղաքից էր:

Քանի որ թռիչքի տևողությունը մոտավորապես տասներկու ժամ է, օդանավում երկու անգամ ճաշ է մատուցվում թռիչքի ընթացքում, ինչպես նաև ոչ ալկահոլային խմիչքներ, թեյ և սուրճ՝ առաջին իսկ պահանջի դեպքում: Հարևանուհիս՝ Լիդիա Իվանովնան հաճախակի թեյ էր խմում: Ըստ երևույթին նրա սերը թեյի նկատմամբ պայմանավորված էր կիսով չափ թաթարական ծագում ունենալու հանգամանքով, չնայած ռուսներն էլ են թեյի մեծ սիրահարներ: Թեյի պատճառով Լիդիա Իվանովնան հաճախ էր օգտվում օդանավի զուգարաններից՝ ամեն անգամ տեղից հանելով և անհանգստություն պատճառելով նրա ձախ կողքին նստած երիտասարդ սիրունիկ աղջկան:

Ճաշը մատուցելու ժամանակ, օդանավի ուղեկցորդուհին խնդրեց ինձ փոխանցել Լիդիա Իվանովնային ուտելիքով բեռնված մատուցարանը: Լիդիա Իվանովնան շնորհակալություն հայտնելիս, առիթը բաց չթողեց և ծանոթացավ ինձ հետ: Ակնհայտ էր, որ նա զրուցակից էր փնտրում՝ ձանձրույթը փարատելու համար:

Պարզվեց, որ Լիդիա Իվանովնան ութ տարի առաջ համացանցի միջոցով պատկառելի տարիքի ամուսին էր գտել հեռավոր Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում: Նրա և ամուսնու՝ Ռոդրիգես Ֆերնանդեսի միջև տարիքային տարբերությունը տասնվեց տարի էր: Լիդիա Իվանովնայի ընկերուհիների մի մասը, նույնպես, նույն համացանցի միջոցով ամուսիններ էին գտել երկրագնդի տարբեր հեռավոր անկյուններում՝ Կանադայում, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում, Արգենտինայում, Ավստրալիայում, Գերմանիայում, Ֆրանսիայում, Դանիայում, Շվեդիայում, Իսպանիայում և այլ, հիմնականում զարգացած երկրներում: Ուշագրավ էր, որ բոլոր այդ կանանց ամուսինները զգալի տարիքային տարբերություն ունեին իրենց կանանց նկատմամբ:

- Ես, և ոչ միայն ես, այլև շատ գիտակից մարդիկ, հավանություն չեմ տալիս նման, տարիքային մեծ տարբերությամբ ամուսնություններին, - ասացի ես: - Ես չեմ հավատում, որ այդպիսի ամուսնությունները երբևէ կարող են երջանիկ լինել: Պարզապես այդպիսի կանայք և ոչ միայն կանայք՝ առանձին դեպքերում նաև տղամարդիկ, գնում են զիջողության՝ քիչ, թե շատ բարեկեցիկ կյանքի պայմաններ գտնելու հույսով, - շարունակեցի դատողություններս՝ նայելով իմ զրուցակցի կապույտ աչքերի մեջ:

Նա ոչինչ չասաց, միայն խորհրդավոր կերպով ժպտաց և պատասխան հարցով դիմեց ինձ.

- Իսկ Դուք հավատու՞մ եք տարիքային շատ մեծ տարբերությամբ՝ քսանից մինչև երեսուն տարի, ռուս նշանավոր դերասան՝ Օլեգ Տաբակովի, հանրահայտ երգչուհի՝ Ալլա Պուգաչովայի, ամերիկացի հռչակավոր դերասաններ՝ Հարիսոն Ֆորդի, Բրյուս Ուիլլիսի, «Հոլիվուդի թագուհի»՝ Էլիզաբեթ Թեյլորի և շատ-շատ ուրիշների երջանիկ ամուսնություններին:

- Իհարկե, ո՛չ, բայց ես հավատում էի հայազգի, աշխարհահռչակ, օպերային, նշանավոր երգիչ, սոպրանո՝ Գոհար Գասպարյանի և նրանից տասներկու տարի փոքր, օպերային հայտնի երգիչ, տենոր՝ Տիգրան Լևոնյանի ամուսնական երջանկությանը, որոնք լինելով արվեստագետներ, փոխադարձաբար միմյանց լրացնում էին:

- Ես մի իրական պատմություն գիտեմ. ամուսինը կրկնակի անգամ երիտասարդ էր կնոջից, երբ նրանք ծանոթացան: Ամուսինը քսաներեք տարեկան էր, իսկ կինը՝ քառասունվեց, - ասաց Լիդիա Իվանովնան:

- Իմիջայլոց, ամուսինը հայ է, - ավելացրեց նա ժպտալով:

- Անհավատալի է, - ասացի ես, - ինչպե՞ս կարող էր դա պատահել, - ակնհայտորեն զարմացած, անհանգստացած և բնականաբար հետաքրքրված պատասխանեցի ես:    

- Ես հրավեր ուղարկեցի Մոսկվայում ապրող իմ սրտակից ընկերուհուն՝ Սեդա Վարդանովնային՝ Սեդոչկային և իր քսաներեքամյա որդուն՝ Արմենին, որպեսզի նրանք հնարավորություն ունենային տեսնելու Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները: Այն ժամանակ ես արդեն մեկ տարի էր ապրում էի Սան Դիեգո քաղաքում, որը սփռված է Խաղաղ օվկաինոսի ափին: Սան Դիեգոն՝ կառուցված լինելով երկու հարյուրից ավելի անդունդախորը կիրճերի և բլուրների վրա, Լոս Անջելեսից ընդամենը հարյուր քսան մղոն հեռավորության վրա է գտնվում:

Ես պատրաստվում էի նրանց տանել այնպիսի տեսարժան վայրեր, ինչպիսիք են՝ Սան Դիեգոյի նշանավոր Բալբոա զբոսայգին իր կանաչապատ ու կանաչազարդ այգիներով, գազանանոցով, թանգարաններով, թատրոններով և ռեստորաններով, այնուհետև Բելմոնտի զվարճանքների զբոսայգին իր ծովափնյա, նշանավոր տասնհինգ ատրակցիոններով և ռեստորաններով, ինչպես նաև Սան Դիեգոյի հանրահայտ սաֆարի-զբոսայգին իր բազմատեսակ և բազմահազար կենդանիների ու բույսերի նմուշներով և աշխարհահռչակ օվկիանոսային հսկայական ակվարիումով: Մի խոսքով մենք բոլորս պատրաստվում էինք մի լավ ժամանակ անցակացնել, իսկ Սեդան և իր որդին, ի ուրախություն ինձ, պատրաստվում էին հյուրընկալվել մեր տանը մոտ մեկ ամիս: 

Աշնանային մի գեղեցիկ, արևոտ օր ես, իմ մտերիմ ընկերուհու՝ Օկսանննայի հետ, որի հետ ծանոթացել էի Սան Դիեգոյում, դիմավորեցինք մեր թանկագին հյուրերին Լոս Անջելեսի օդանավակայանում: Սեդոչկան միջահասակ, սև աչքերով և սև մազերով, բարեկազմ, համակրելի մի կին էր, իմ հասակակիցը՝ քառասունհինգ տարեկան: Նրա որդին, լինելով մի դաստիարակված և կրթված տղա, վերջերս էր կարմիր դիպլոմով ավարտել Ն. Է. Բաումանի անվան պետական տեխնիկական համալսարանը: Արմենը բարձրահասակ, կիսագանգուր մազերով, առնական և ամրակազմ մի երիտասարդ էր:

Մենք հարմարավետ տեղավորվեցինք իմ ավտոմեքենայի՝ «Տոյոտա Կորոլայի» մեջ և ուղղևորվեցինք դեպի տուն՝ Սան Դիեգո: Առջևում ես և Սեդան էինք նստած, իսկ հետևում՝ Արմենն ու իմ ընկերուհին՝ Օկսաննան:   

Օկսաննան ամուսին չուներ և ապրում էր միայնակ վարձու բնակարանում մեկ ուրիշ միայնակ, իսպանախոս կնոջ հետ՝ կիսովի վճարելով բնակարանի վարձն ու մնացած կոմունալ ծախսերի համար:  Նա բավականին լավ խոսում էր անգլերեն, մի քիչ էլ իսպաներեն: Օկսաննան մշտական աշխատանք չուներ, ամուսնացել էր մի քանի անգամ, մի քանի անգամ էլ սիրեկաններ էր ունեցել:

Ճանապարհին ես և Սեդան աշխույժ զրուցում էինք. պատմում, քննարկում էինք մեր և մեր ընդհանուր ծանոթների ուշագրավ նորությունները: Մենք այնքան տարված էինք մեր խոսակցությունով, որ այդ ընթացքում բոլորովին մոռացել էինք Օկսանննայի և Արմենի մասին: Երբ արդեն մոտենում էինք Սան Դի

- Ի՞նչ եք անում:

            

Ես զարմացած Սեդային նայեցի, հետո հայելու մեջ և տեսա, թե ինչպես էին Օկսաննան և Արմենը կրքոտ համբուրվում:

            

- Օկսաննա,՛ ինչպե՞ս չես ամաչում, - հանդիմանեցի ես, - չէ՞ որ նա քո որդու՝ Վադիմի հասակակիցն է…

            

Բայց նրանք մեզ չէին լսում…

            

Տանը, մեր պարտեզում, հսկայական սաղարթախիտ եղեվնու հովանու տակ տոնական և շքեղ ուտեստներով դասավորված սեղանը մեզ էր սպասում: Մի քիչ այն կողմ ամուսինս՝ Ռոդին խորոված էր պատրաստում՝ նախօրոք ապխտած խոզի, գառան, հավի և սաղմոնի գայթակղիչ մեծության կտորներից, որոնք ախորժակ գրգռող հոտերով և թեթևակի ծխով պարուրել էին ամբողջ պարտեզը: Հենց սեղանի մեջտեղում, բյուրեղապակյա ծաղկամանի մեջ դրված էր հսկայական, գեղեցիկ մի ծաղկեփունջ, որը Ռոդին գնել էր Սեդայի ժամանման առթիվ:

Մեր փոքրիկ շնիկը ուրախ-ուրախ հաչոցներով առաջինը դիմավորեց մեզ: Մենք ներս տարանք Սեդայի և Արմենի ճամպրուկները և վերադարձանք  պարտեզ: Քիչ անց Օկսաննան և Արմենը լողանում էին լողավազանում: Օկսաննայի երկնագույն, կիսաբաց լողազգեստն ավելի էր ընդգծում նրա մարմնի անթերի գեղեղկությունն ու կանացիությունը: Արմենը զմայլված նայում էր նրան: 

Ճաշկերույթն ուրախ չանցավ, չնայած իմ ու Ռոդիի գործադրած ջանքերին: Սեդայի տրամադրությունն ընկել էր, իսկ ես մեղավոր էի զգում ընկերուհուս՝ Օկսաննայի անպատշաճ վարքի պատճառով: Ինչ վերաբեվում է Արմենին և Օկսաննային, ապա նրանք շատ երջանիկ էին և անընդհատ առանձնանում էին, որպեսզի գրկախառնվեն ու համբուրվեն:

            

Մենք այդպես էլ չայցելեցինք Սան Դիեգոյի տեսարժան վայրերը: Մայր ու տղա վերջնականապես գժտվեցին, երբ Արմենը հայտարարեց, որ պատրաստվում է ամուսնանալ Օկսաննայի հետ:

            

Սեդան մեկ շաբաթ հետո մեկնեց…

Արմենն ու Օկսաննան ամուսնացան: Որոշ ժամանակ անց, նրանք տեղափոխվեցին Սան Ֆրանցիսկո, որտեղ Արմենը սկսեց զբաղվել բիզնեսով ու հարստացավ: Օկսաննան իր հիվանդոտ ու անհաջողակ տղային՝ Վադիմին Ռուսաստանից հրավիրեց իրենց մոտ: Հիմա նրանք երեքով միասին ապրում են ապահովված և բարեկեցիկ կյանքով իրենց շքեղ առանձնատանը՝ շնորհիվ Արմենի:

Վերջերս նրանք Սան Դիեգո էին եկել: Օկսաննան բոլորովին չէր փոխվել, նույնիսկ ջահելացել էր, իսկ Արմենն իր տարիքից առնվազն տասը տարի մեծ էր երևում…

ՄԱՐՏԻՆ ՇԻՐԻՆՅԱՆ

Կալիֆորնիա, Գլենդել

28 փետրվարի, 2014թ.