Պոլիտեխնիկական ինստիտուտում, որոշ
լսարաններ երբեմն այնքան մեծ էին, որ նույնիսկ համերգներ և այլ միջոցառումներ էին
այնտեղ կազմակերպվում: Այդպիսի լսարաններից մեկում, որն առնվազն կինոթատրոն էր
հիշեցնում, որովհետև ի լրումն նաև բեմահարթակ ուներ, Գալուստը հաճախում էր ֆիզիկայի
դասախոսությունների: Դասախոսը երեսուն-երեսունհինգ տարեկան, ինքնահավան, գոռոզ ու
մեծամիտ մի անձնավորություն էր: Նա դասախոսությունը կարդում էր բեմահարթակից, անընդհատ
ճեմելով և կզակը շփելով՝ կարծես հենց նոր, ուսանողների աչքի առջև էլ հայտնագործել
էր ամբողջ աշխարհին հայտնի քննարկվող բանաձևերն ու գրաֆիկները: Նրա մեծամտությունը
չափազանց թափանցիկ էր և, բնականաբար, աննկատ չէր մնում ուսանողներից: Դասախոսն
իրեն առնվազն «գիտությունների դոկտոր», կամ ավելի ճիշտ կլինր ասել՝ «ակադեմիկոս» էր
երևակայում, չնայած գիտական ոչ մի կոչում չուներ… Նա նաև բավականին հաճախ ահաբեկում և սպառնում էր
ուսանողներին, որ անխնա կկտրի նրանց քննությունների ժամանակ և, հետևաբար նրանք
դուրս կմնան ինստիտուտից, եթե չգոհացնեն իրեն կիսամյակի վերջում՝ քննություն հանձնելիս:
Դասախոսն անհրապույր տեսք ուներ. նա կարճահասակ էր, աստիճանաբար նոսրացող մազերով,
միշտ հագնում էր սև, անշուք կոստյում, որի տակից հազիվ նկատելի էր նրա քոսոտ,
գույնը գցած փողկապը: Այնումենայնիվ, եթե մեկը նրան հարցներ, թե լսարանում
ամենագեղեցիկ ու վայելուչ հագնված տղամարդն ո՞վ է, ապա նա առանց վարանելու
կպատասխաներ, որ ինքն է: Նա անթաքույց արհամարհանքով էր վերաբերվում լսարանում նստած
ուսանողներին՝ թե՛ աղջիկներին, և թե՛ տղաներին, համոզված լինելով, որ հանրապետության «ամենատգետ» ու «անհասկացող»
ուսանողները հենց իրեն, իր պես «հանճարին» են բաժին ընկել…
Մի գարնանային պայծառ առավոտ,
Գալուստի համակուրսեցին՝ կապուտաչյա ու գեղեցիկ մի աղջիկ՝ Կարինեն, գալով ֆիզիկայի
լսարան, ապշեցրեց բոլորին իր արտաքին տեսքով. նա հագել էր կապույտ «Հոլիդեյ» ոճի
տաբատ, որի փողկերը մի փոքր ավելի լայն էին, քան ծնկների մոտ, սպիտակ,
ձյունասպիտակ, մետաքսյա վերնաշապիկ, սպիտակ բարձրակրունկ կոշիկներ: Նրա աջ ձեռքի
դաստակը զարդարում էր մի կապտավուն ապարանջան, ականջները՝ նբագեղ, կապույտ քարերով
ականջօղեր, իսկ ուսին գցել էր կապտավուն, արհեստական կաշվից կարված միջին չափերի
մի պայուսակ: Կարինեի գեղեցիկ, ծովի ալիքների նման վճիտ, կապույտ աչքերը մի
առանձին հմայք էին հաղորդում նրա դեմքին և բավականին ներդաշնակ էին ու սազական նրա
կապտավուն հանդերձանքի հետ…
Նրա գեղեցիկ տեսքը,
համարձակությունն ապշեցրել ու հիացրել էին գրեթե բոլորին: Այն տարիներին կանայք
դեռևս տաբատներ չէին հագնում, համենայն դեպս, Հայաստանում: Հիմա հակառակն է, ոչ միայն
Հայաստանում, այլ նաև ամբողջ աշխարհում՝ ընդհանրապես: Ժամանակակից կանայք հիմնականում
տաբատներ են հագնում: Շրջազգեստ կամ կիսաշրջազգեստ հագած կանայք այնքան հազվադեպ
են, որ տղամարդիկ պատահաբար հանդիպելով նրանց հասարակական վայրերում, երկար,
զարմացած, երբեմն էլ ակնհայտորեն հիացած, նայում են նրանց ետևից: Կարինեի կողմից
տաբատով հանրության առջև երևալը մեծ համարձակություն և նկատելի իրադարձություն էր,
որովհետև այն ժամանակ Հայաստանում տաբատ հագնելը տղամարդկանց մենաշնորհն էր:
Ինքնահավան ու գոռոզ դասախոսը
լսարան մտնելով, սկսեց իր դասախոսությունը բեմահարթակից: Լսարանում քար լռություն
էր տիրում, ոչ թե դասախոսությանն արտակարգ հետաքրքրության, այլ մեծամիտ դասախոսի
անհարկի խստապահանջության պատճառով: Հանկարծ, դասախոսը հերթական անգամ,
դասախոսության ընթացքում կզակը շփելիս, նկատեց առաջին շարքում տաբատով նստած
Կարինեին: Նրա նեղլիկ աչքերը զարմանքից լայնացան և նա ափ նետված ձկան նման
շնչահեղձ լինելով, աղավաղված ձայնով ծղրտաց.
- Աղջի՛կ, ոտքի՛:
Լսարանում գտնվող աղջիկները
սկզբում չհասկացան, թե ու՞մ է ուղղված այդ տարօրինակ կոչը: Սակայն նրա հայացքն
այնպես էր մեխված խեղճ Կարինեի կապույտ տաբատին, որ աստիճանաբար բոլորի կարեկցական
հայացքներն ուղղվեցին դեպի նա: Կարինեն վեհերոտ վեր կացավ, սպասելով իր «դատավճռին»:
- Իսկ հիմա դուրս կորի՛ր լսարանից, որ ես այլևս քեզ չտեսնեմ այդպիսի անպարկեշտ տեսքով, - մռնչաց կատաղած
դասախոսը:
Կարինեն ամոթից կարմրեց և
անհաստատ քայլերով դուրս գնաց լսարանից: Գալուստն, անտարբեր չլինելով Կարինեի
հանդեպ, ուզում էր հարձակվել ամբարտավան դասախոսի վրա ու տղամարդավարի մի լավ
քոթակ տաl նրան, բայց լինելով շրջահայաց ու խելամիտ երիտասարդ, քաջ գիտակցում էր,
որ դրանով ավելի շատ կվնասեր թե՛ Կարինեին, թե՛ իրեն: Նա բռունցքները սեղմած, մի
կերպ իրեն զսպելով, հազիվ դիմացավ մինչև դասախոսության վերջը: Դասասենյակում ոչ
ոք չհամարձակվեց հակաճառել ամբարտավան դասախոսին, իսկ վերջինս ինքնագոհ իր բիրտ ու
խուլիգանական արարքից, անվրդով ու տաղտկալի ձայնով շարունակեց դասախոսությունն
ընդհատված տեղից:
Դասախոսության ավարտից հետո, ուսանողները
տեսան Կարինեին՝ մտազբաղ կանգնած լսարանի դռան մոտ: Նա շատ ընկճված տեսք ուներ:
Կարինեն մոտեցավ Գալուստին ու նրա անբաժան ընկերոջը՝ Հրաչին և շատ կամացուկ ասաց.
- Ինձ կուղեկցե՞ք տուն:
Ճանապարհին երեքն էլ լուռ էին:
Կարինեն շատ անհանգիստ էր ու գունատ, նրա հայացքում տագնապ կար… Հանկարծ Գալուստն
ու Հրաչը նկատեցին, որ իրենց է հետևում տղաների մի հոծ բազմություն: Նրանց աչքերը
փայլատակում էին կրքից, կարծես Կարինեն առանց տաբատի լիներ: Ըստ երևույթին, տաբատն
ընդգծում էր աղջկա կանացիությունը և նրանք հմայված ու հիպնոսացած գալիս էին նրա
ետևից: Բարեբախտաբար, Կարինեենց տունն
այնքան էլ հեռու չէր ինստիտուտից և, առանց հետագա արկածների, դասընկերները
վերջապես տուն հասան:
Անցան երկար տարիներ: Ներկայումս
Հայաստանում կանացի տաբատներով ոչ մեկին հնարավոր չէ զարմացնել, առաևել ևս՝
զայրացնել: Տաբատներ հագնում են բոլոր տարիքի կանայք, նույնիսկ՝ տատիկները: Կարինեն
մինչև հիմա, չնայած որ ինքն էլ է արդեն տատիկ դարձել, չի կարողանում մոռանալ տաբատի
պատճառով կրած այն օրվա դառն ու անհարկի ապրումները:
Հիմա Գալուստն ապրում է Կալիֆորնիայում
և, չնայած առաջացած տարիքին, հաճախում է Գլենդել քաղաքի համայնքային քոլեջը: «Հետաքրքիր կլիներ, եթե այն հետամնաց դասախոսն ու կրքաբորբոք
տղաների հոծ բազմությունը, ովքեր փողոցում հետևում էին երկար տաբատ հագած
Կարինեին, հիմա տեսնեին ամերիկյան քոլեջի որոշ ուսանողուհիներին՝ կարճ տաբատներով՝
մկրատով այնքա՜ն կարճացրած, որ գրպանները գրեթե ամբողջովին կողքերից կախված երևում
են, իսկ նրանց կլորիկ ու փափլիկ հետույքների համարյա կեսը՝ մերկ ու գրգռիչ, մերթ
ձախ են ճոճվում, մերթ՝ աջ, նրանց շորորուն քայլվածքներին համընթաց: Միգուցե հիմա այն
բռի դասախոսի և վավաշոտ տղաների զայրույթն ու բորբոքվածությունը տեղին կլիներ, բայց
ոչ հեռավոր անցյալում», - մտածեց Գալուստը՝
հիշելով Կարինեին.
Հեռու ես, անհաս, իմ լուսե երազ,
Բայց քեզ է սիրտըս փայփայում թաքուն,
Փռված է լույսըդ շուրջըս և վրաս,
Անհուն աշխարհում և իմ հեզ հոգում։*
Բայց քեզ է սիրտըս փայփայում թաքուն,
Փռված է լույսըդ շուրջըս և վրաս,
Անհուն աշխարհում և իմ հեզ հոգում։*
*Վահան Տերյան, քառյակ՝ բանաստեղծությունից:
14 փտրվարի, 2016թ
Գլենդել, Կալիֆորնիա
