- Ես
քեզի «իշկեմբե չորբասը» ուտելու պիտի տանիմ, - ասաց Հակոբն իր ականջ շոյող, գեղեցիկ
արևմտահայերենով, երբ ես Բուլղարիայի մայրաքաղաքում՝ Սոֆիայում իջևանել էի նրանց
տանը: Ես չհասկացա, թե դա ինչ է, բայց նրա մոր և քրոջ դեմքերին գծագրված հիացմունքից
գլխի ընկա, որ դա բացառիկ համով և հարգի մի ճաշատեսակ է այստեղ:
Բուլղարիան ավելի քան երեք հարյուր
տարի թուրքական լծի տակ լինելով, փոխ էր առել թուրքերենից բազմաթիվ բառեր, որոնք
շատ տարօրինակ էին հնչում իմ ականջին: Այդ բառերը զարմանալիորեն մտել են նաև
գրական բուլղարերենի մեջ: Փա՜ռք աստծո, որ մենք ավելի երկար տառապելով այդ նույն
զազրելի, թուրքական լծի տակ, նման փոփոխության չենք ենթարկել մեր լեզուն: Օրինակ, «չորապ»՝
նշանակում է գուլպա, «չեքմեջե»՝ դարակ, «աքըլ»՝ խելք և այլն, իսկ «իշկեմբե»՝ նշանակում է փորոտիք, «չորբասը»՝ ապուր: Այսինքն՝ մենք գնալու էինք փորոտիքով
ապուր ուտելու… Ես դեռ չգիտեի, թե այդ բառերն ինչ են նշանակում, հետո իմացա…
Հաջոր օրը մի արտառոց դեպք տեղի
ունեցավ: Բակի կատուն մոտ վազեց մի փոքրիկ դաշտային մկան մոտ: Մենք բակում նստած
լինելով դա նկատեցինք և մոտեցանք, որ տեսնենք, թե ինչպես է մկան հախից գալու: Ի
զարմանս մեզ՝ կատուն ակնհայտորեն վախենում էր մկնիկից: Զարմանալի է, բայց մկնիկն
էլ զգաց դա և անմիջապես, օգտվելով առիթից, թռավ ու կծեց կատվի դունչը: Կատուն
մղկտալով փախավ: Տարիներ են անցել, բայց այդ դեպքն այնքան էր տպավորվել իմ մեջ, որ
մինչև հիմա հիշում եմ: Ախր մկնիկը հազիվ մի հիսուն գրամ կլիներ, իսկ կատուն՝ մոտ
երկուս ու կես կիլոգրամ: Այսինքն՝ մուկը հարձակվեց իրենից հիսուն անգամ խոշոր
կենդանու վրա: Փաստորեն դա աներևակայելի սխրանք էր…
Անցավ մի քանի օր, բայց Հակոբն ինձ
չէր հրավիրում «իշկեմբե չորբասը» ուտելու, և ես կարծեցի, որ նա պարզապես մոռացել էր
իր տված խոստումը: Ազգականս՝ Հակոբը, մի շատ պատկառելի մարդ էր, մասնագիտությամբ
ճարտարագետ և աշխատում էր Սոֆիայի նախագծային ինստիտուտներից մեկում: Գործի
առումով նա հաճախ էր գործուղման մեկնում եվրոպական մի շարք քաղաքներ՝ Վիեննա,
Փարիզ, Վարշավա, Պրագա, Ստոկհոլմ, Մադրիդ, Բարսելոնա և այլուր, ուներ բազմաթիվ
տպավորություններ ու հետաքրքիր պատմություններ իր գործուղումների վերաբերյալ: Հավանական
էր չէ՞, որ այդպիսի զբաղվածության տեր մարդը մոռանար իր խոստումը, բայց նա չէր
մոռացել, քանի որ նրա համար էլ էր «իշկեմբե
չորբասը» ուտելն իրադարձություն, չնայած նա
ինձ նման առաջին անգամ չէր ճաշակելու այն:
Ես արդեն մոռացել էի նրա հրավերի
մասին, երբ մի օր, երեկոյան, նա հանդիսավոր կերպով հայտարարեց, որ վաղը միասին
գնալու ենք «իշկեմբե չորբասը» ուտելու: Ես ուրախացա, որ վերջապես ճաշակելու եմ և
ամենակարևորն, իմանալու եմ, թե ի՞նչ է «իշկեմբե
չորբասն»:
Հաջորդ օրը Հակոբն իր ավտոմեքենայով
ինձ տարավ Վիտոշա լեռան վրա գտնվող մի ռեստորան, որը հայտնի էր իր համեղ «իշկեմբե չորբասըյով»:
Վիտոշան մի շատ գեղեցիկ լեռ է և
գտնվում է հենց Սոֆիայի կենտրոնում: Սոֆիացիների ամենասիրված վայրն է Վիտոշան: Այն
շատ հարուստ է թե՛ բուսական, և թե՛ կենդանական աշխարհով: Վիտոշան անտառածածկ սար
է, բայց կան նաև կանաչ և ծաղկազարդ մարգագետիններ: Ամենուրեք թռչունների ճղվղոց է
լսվում, իսկ փափկամազիկ սկյուռիկները թե՛ բուլղարացիների, և թե՛ զբոսաշրջիկների
սիրելիներն են՝ այնքան աշխույժ, այնքան մարդամոտ և գեղեցիկ, շնորհիվ իրենց փարթամ
մորթիների: Որքան են նրանք տարբերվում Կալիֆորնիայի նոսր մորթածածկույթով
սկյուռիկներից…Վիտոշայի վրա ամենուրեք ծառուղիներ են սարքած, իսկ ծառերին տեղ-տեղ
ամրացված են փոքրիկ աղբարկղներ: Կան նաև փոքրիկ կրպակներ՝ առաջին անհրաժեշտության
իրեր գնելու համար: Շաբաթվա վերջին սոֆիացիների մեծ մասն ուսապարկերով իրենց
հանգիստն են անցկացնում հենց Վիտոշայի վրա, իսկ ձմռանը սկսվում է դահուկասահքի
սեզոնը…Վիտոշան շատ գեղեցիկ է…Նրան կարելի սիրահարվել, ինչպես կնոջն են
սիրահարվում…
Ռեստորանը գնչուական էր և գտնվում էր
Վիտոշայի ստորոտում: Իմիջիայլոց, Բուլղարիայում շատ կան գնչուներ: Ռեստորանը
լեփ-լեցուն էր: Հակոբը նախօրոք էր մեզ համար սեղան պատվիրել: Մեր սեղանը գտնվում
էր սրահի մեջտեղում: Հակոբը շատ բարձր տրամադրության մեջ էր: Իհարկե, նրա լավ
տրամադրության պատճառը «իշկեմբե չորբասը» ուտելու առիթն էր: Շուտով մատուցողը բերեց խորը,
ծաղկանախշ ամանների մեջ լցված «իշկեմբե չորբասըն»: Նայելով ամանի մեջ ես անչափ հիասթափվեցի: Ամանի
մեջ ջրիկ ապուր էր լցված, որի մեջ «լող էին
տալիս» ոչխարի աչքեր, ականջներ, շրթունքներ,
լեզու, քթամաս, փորոտիք և այլն: Զզվանքից ու սարսափից սիրտս սկսեց խառնել: Հակոբն
այնքան էր տարված իր «իշկեմբե չորբասըն» ուտելով, որ չնկատեց դա: Նա ախորժակով ուտում էր «իշկեմբե չորբասըն»
և ես հոմոզված եմ, որ այդպիսի մի քանի աման էլ լրացուցիչ կուտեր և չէր կշտանա: Ես
գդալով անընդհատ, հուսահատ խառնում էի «իշկեմբե
չորբասըն», չհամարձակվելով անգամ գոնե մի գդալ
ուտելու: Ես, միևնույն ժամանակ, ամաչում էի Հակոբից:
- Աստված իմ, ի՞նչ կմտածի նա, երբ
նկատի, որ չեմ ուտում, - լարված մտածում էի ես:
Վերջապես Հակոբը նկատեց, որ չեմ ուտում,
այլ գդալով խառնելով մտախոհ և զարմացած նայում եմ ամանիս:
- Չհավնեցա՞ր, - հարցրեց նա, արհամարանքով
նայելով ինձ:
- Դուն «ձուկի
գլուխ, - դարձած ես, - ասաց նա: «Ձուկի գլուխ» ասելով, նա նկատի ուներ ռուսներին:
Նա կանչեց մատուցողին և ինձ համար
լանգետ պատվիրեց, իսկ իմ ամանը քաշելով իր առջև՝ սկսեց ախորժակով ուտել:
Ճաշելուց հետո մենք ավտոմեքենայով
ուղևորվեցինք դեպի Վիտոշայի վրա գտնվող բարձր ժայռաբեկորը, որի վրա էր գտնվում
զբոսաշրջիկների կողմից շատ սիրված սրճարանը: Այնտեղից հրաշալի տեսարան էր բացվում
ամբողջ քաղաքի վրա: Մենք սուրճ պատվիրեցինք ու պաղպաղակ: Իմ տրամադրությունը սկսեց
կամաց-կամաց բարձրանալ: Ես Հակոբին շնորհակալություն հայտնեցի՝ ինձ այսքան գեղեցիկ
վայր բերելու համար: Իրոք, բառերով աննկարագրելի էր այն գեղեցկությունը, որ ես զգում
էի:
Մարտին
Շիրինյան
Կալիֆորնիա,
Գլենդել
16
հոկտեմբերի, 2014թ.
