Իմ կարծիքով տանը բնակություն հաստատող բազմաթիվ միջատներից ամենասարսափելին դա փայտոչիլն է: Այո՛, այո՛, մի՛ զարմացեք: Ո՛չ ճանճերը, ո՛չ մոծակները, ո՛չ մրջյունները, և ո՛չ էլ, օրինակի համար, խավարասերներն այդքան սարսափելի չեն, ինչքան այդ զզվելի ու արնախում արարածները… Ապշեցուցիչ է, որ նրանք հանդիպում են նույնիսկ այնպիսի զարգացած ու բարձր կենսամակարդակ ունեցող երկրներում, ինչպիսին են՝ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները: Օրինակ, ըստ վիճակագրության, Կալիֆորնիա նահանգի՝ բնակարանների 30 տոկոսում վխտում են այդ «սրիկաները» և բառիս բուն իմաստով անարգելք ծծում «անմեղ մարդկանց» արյունը… Փայտոչիլներ կան անգամ Կալիֆորնիայի ամենամաքուր ու օրինակելի քաղաքում, ինչպիսին հայաշատ Գլենդեյլն է, որտեղ ապրում էր Հակոբն իր կնոջ՝ Կարինեի և երիտասարդ որդու՝ Գևորգի հետ:
-
Օ՜ֆ, մոծակներ են հայտնվել մեր բնակարանում, - գանգատվեց Հակոբն առավոտյան սուրճ
խմելիս, ամբողջ մարմինս քոր է գալիս նրանց խայթոցներից:
-
Իսկ ինչու՞ ինձ չեն կծում, - զարմացավ Կարինեն:
- Ինձ
էլ չեն կծում, - ասաց Գևորգը, - մա՛մ ջան, իմ ու քո արյունները քաղցր չեն, ինչպես հայրիկինը, - կատակեց նա:
- Իսկապես զարմանալի է, բարձրաձայն մտորեց Հակոբը, -
ինչքան ինձ է հայտնի՝ մոծակները, մարդկանց խայթելիս, խտրականություն չեն դնում:
Եթե մոծակներ չեն, այդ դեպքում ինչե՞ր են:
Այդ նույն բազմաբնակարան, երկու հարկանի շենքում,
որտեղ վարձակալությամբ երկրորդ հարկում ապրում էր Հակոբի ընտանիքը, ամիսներ առաջ
մեկ ուրիշ հայկական ընտանիք էր ապրում առաջին հարկում, ճիշտ լվացքատան կողքին, ովքեր
Միացյալ Նահանգներ էին մուտք գործել անօրեն կերպով՝ Մեքսիկայից: Ամուսինը երկու
ամսով կալանավորվել էր Միացյալ Նահանգների Ներգաղթի ծառայության կողմից, իսկ կինը
և 17 տարեկան անչափահաս որդին անարգելք ժամանել էին Գլենդեյլ: Երբ նա վերադարձավ
կալանավայրից, իր հագուստների հետ փայտոչիլներ էր բերել, որոնք վխտում են
բանտերում, զորանոցներում, անօթևանների կացարանններում և այլ համանման վայրերում: Այդ
մասին նրանք էլ գլխի չէին ընկնում և անընդհատ բողոքում էին հարևան կենվորներին, որ
շենքում մոծակներ կան, որոնք անխնա կծում են իրենց ու չեն թողնում քնել: Նրանք
հաճախ էին ցույց տալիս իրենց թևերի ու ոտքերի բաց մասերում խայթոցների հետևանքով
կարմրած տեղերը ու անդադար հարցնում.
- Իսկ Ձեզ չե՞ն կծում: Կոտորվեցի՜նք, էլ չենք
դիմանում…
Հետո՝ լռեցին, բայց սկսեցին տարօրինակ վարքագիծ
դրսևորել. սկզբում բնակարանից դուրս նետեցին նոփ-նոր բազմոցը, որ բոլորովին վերջերս էին գնել, այնուհետև՝ վերմակները,
մահճակալի ծածկոցները, բազմաթիվ հագուստներ... Հետաքրքրվողներին բացատրում էին, որ
ավելի ընտիրն են ուզում գնել: Չափազանց մաքրասեր դարձան՝ ամեն օր, առավոտից երեկո
լվացք էին անում՝ մյուս կենվորների արդարացի դժգոհությունն առաջացնելով, քանի որ
օրվա մեծ մասը շենքի ընդհանուր լվացքատունը միայն իրենք էին զբաղեցնում:
- Կարինե՛, լվացքատունն ազատ է… Քանի դեռ ներքևի
տարօրինակ կենվորները չեն զբաղեցրել, շու՛տ մեր լվացքի շորերն իջեցրու այնտեղ, -
ուրախ լուր հայտնեց Հակոբը՝ զբոսանքից հետ վերադառնալիս:
- Իսկապե՞ս, անհավատալի է, Հակո՛բ ջան: Հիմա գնում
եմ, - ու գրեթե վազելով, իջավ լվացքատուն:
Կարինեն սկզբում գործի դրեց լվացքի մեքենան, որն
աշխատում էր 25 ցենտանոց հինգ մետաղադրամներով, այնուհետև լվացված ու քամված
շորերը տեղափոխեց էլեկտրական չորանոց՝ երեք 25 ցենտանոցներով աշխատեցնելով այն: Նա
չորացած շորերը տեղավորեց լվացքի համար նախատեսված պլաստմասսե զամբյուղի մեջ և
դրեց լվացքի մեքենայի կողքի՝ սեղանիկի վրա, որպեսզի կարգի բերի լվացքատունը: Այդ
պահին, Մեքսիկայով ժամանած հարևանուհին՝ Գայանեն իր լվացքը բերեց, զամբյուղով
տեղավորեց Կարինեի լվացքի կողքին և դուրս եկավ, հնարավորություն տալով նրան
վերջացնելու իր գործը: Վստահաբար կարելի է ասել, որ հենց այդ պահից էլ
փայտոչիլները տեղափոխվել էին Գայանեի լվացքի զամբյուղից Կարինեի զամբյուղի մեջ:
Անցավ տաս օր: Գայանեի ընտանիքը տեղափոխվեց ուրիշ
վարձու բնակարան Գլենդեյլի մի այլ թաղամասում: Նրանք իրենց հետ ոչինչ չվերցրեցին,
բացի անձնական որոշ հագուստներից, որոնք լվացին և խնամքով չորացրեցին լվացքատան
չորանոցում ամենաբարձր ջերմաստիճանի տակ: Բնակարանը վերանորոգող մեքսիկացի
բանվորներն իրերի մի մասը տեղափողեցին, մի մասն էլ պարզապես դուրս նետեցին:
Կարինեն մեկ ամսով մեկնեց Հայաստան:
Հակոբը շարունակվում էր քորվել: Մի քանի օր անց
Գևորգն էլ սկսվեց քորվել: Նա գիշերվա կեսին զարթնեց ու բացականչեց.
-
Հայրի՜կ, ինձ էլ են կծում: Արի՛ վառենք լույսը ու տեսնենք, թե ի՞նչ միջատներ են
մեզ կծում:
Երբ
լույսը վառեցին, սպիտակ պատերի ու առաստաղի վրա փոքրիկ, կլորիկ, սև միջատներ էին
անշտապ շարժվում: Մի քանիսին Հակոբը հեշտությամբ բռնեց անձեռնոցիկի օգնությամբ և
գցեց փոքրիկ ապակյա սրվակի մեջ, որպեսզի առավոտյան համացանցի միջոցով պարզի, թե ի՞նչ միջատներ
են:
-
Կարող է փայտոչիլներ են, տղա՛ս: Արի՛ ստուգենք անկողինները:
Անկողնային
սպիտակեղենի վրա հայտնաբերվեցին մի քանի կարմիր արյան բծեր, իսկ սպիտակ սավանների՝
կարերի երկայնքով շատ փոքրիկ, մուգ կարմիր
գնդիկներ ու մի քանի հատ նույն միջատներից: Մուգ կարմիր գնդիկները երևի նրանց
ձվերն էին…
Այլևս գրեթե կասկած չկար, որ դրանք փայտոչիլներ էին: Իմիջիայլոց, «փայտ» բառը ոչ
մի կապ չունի այդ միջատների հետ: Այնպես որ՝ այնքան էլ դիպուկ չէ նրանց հայկական
անվանումը: Այդ միջատները, օժտված լինելով հատուկ հոտառությամբ, զգում են մարդկանց
հոտը, հատկապես քրտինքը, որի շնորհիվ էլ դյուրությամբ գտնում ու ծծում են նրանց
արյունը: Փայտոչիլներն ինքնուրույն չեն տեղափոխվում մի բնակարանից մյուսը, այլ
բերվում են հագուստի, զանազան փալաս-փուլուսի հետ, ինչպես դա կատարվեց Հակոբենց
դեպքում: Փայտոչիլներ են լինում նաև ամերիկյան ավտոբուսների մեջ, որով երթևեկում
են նաև անօթևանները, ովքեր շատ փնթի են, քանի որ հնարավորություն չունեն հաճախ
լողանալու ու լվանալու իրենց հագուստները: Որոշ հագուստի պահեստներում ու խանութներում
նույնպես կարելի է հանդիպել այդ արնախումներին, այսինքն հնարավոր է անգամ նոր գնված
հագուստների հետ նրանք մուտք գործեն Ձեր
բնակարան:
Առավոտյան Հակոբն անկողնային սպիտակեղենը դրեց
պլաստմասսե թասի մեջ, վրան եռացած ջուր և քլորաջուր լցրեց, որպեսզի ոչնչացնի թե՛
փայտոչիլներին, և թե՛ նրանց ձվերին, դրսում թափ տվեց ներքնակները, բարձերն ու
վերմակները, փոշեծծեց ամբողջ բնակարանն ու օճառով խնամքով լվաց բնակարանի հատակը: Օրվա
ընթացքում տնտեսական ապրանքնրերի խանութից գնեց քիմիական միջոցներ՝ նրանց վերջը
տալու համար։ Համարյա զուր ջանքեր․․․ Ճիշտ է՝ փայտոչիլների թիվը խիստ կրճատվեց,
բայց չվերացան։ Հակոբն իրեն պարտված համարելով, մեկ շաբաթ անց դիմեց շենքի կառավարչին․
- Վահի՛կ, խնդրում եմ, չէ-չէ, աղաչում, փրկի՛ր
մեզ այս արնախումներից։ Ամեն ինչ փորձեցի․
օրնիբուն մաքրում եմ բնակարանը, լվանում մեր հագուստներն ու կենցաղային պարագաները,
այևս ուժ չունեմ պայքարելու, հույսս դու ես․․․Մի բան էլ կա․ հարևան կենվորները
վախից այլևս լվացքատնից չեն օգտվում։ Նրանք էլ են մեղք։ Դեռ լավ է, որ ինձ չեն
մեղադրում։
Կառավարիչը, որ տարիների փորձ ուներ, ասաց․
- Հանգսիտացի՛ր ու այլևս մի նեղվի՛ր, ես դրանց մի
օրում կվերացնեմ։ Ինչպիսի՜ միջատների ասես, որ չեմ վերացրել այս բնակարաններից,
փայտոչիլն ինչ է, որ չվերացնեմ․․․
Հաջորդ օրը Վահիկն իր հետ բերեց վեց մետաղյա գլանաձև
տուփեր, որոնք տեղադրեց ամբողջ բնակարանով մեկ՝ միմյանցից հավասար
հեռավորությունների վրա: Այդ տուփերի վրա կոճակներ կային, որոնք սեղմելիս թունավոր
գազ էր ժայթքելու ու թունավորելու ամբողջ բնակարանի օդը: Շնչելով այդ օդը
փայտոչիլները սատկելու էին մեկը մյուսի հետևից: Հակոբն ու Վահիկը փակեցինք բնակարանի
բոլոր պատուհանները ու ամբողջ չորս ժամ թողեցին այդ անզգամներին այդտեղ, հուսալով
որ իսպառ կազատվեն նրանց այդքան անցանկալի ներկայությունից: Չորս ժամ անց,
բնակարանը մի լավ օդափոխելուց հետո զննելիս՝ նկատեցին, որ բավականին թվով
փայտոչիլներ սատկել էին, բայց դեռևս կենդանի մնացածներ էլ կային, հատկապես սպիտակեղենի
ծալքերում ու անկողնում:
- Հանձնվու՜մ
եմ, հանձնվու՜մ եմ, - ասաց Վահիկը, - կհրավիրենք մասնագետների: Հուսով եմ, որ
նրանք կկարողանան ոչնչացնել այս աներեսներին:
Իրոք,
Գլենդեյլից 24 մղոն հեռավորության վրա գտնվող Քանոգա Փարկ քաղաքի (Canoga Park)՝ «Zenit
Environmental Pest Control» ընկերության աշխատակից Սքոտը հավաստիացրեց նրանց, որ
ի վիճակի է ամբողջովին կտրելու նրանց քոքը այդ բնակարանից և այդպես էլ եղավ:
-
Աղաչում եմ, Սքոտ, փրկի՜ր մեզ, փրկի՜ր մեր կյանքն այդ արնախումներից, էլ չենք
դիմանու՜մ, ուժասպա՜ռ ենք, - բացականչեց Հակոբը:
- Փայտոչիլներին
հնարավոր չէ վերացնել թունաքիմիկատներով, - ասաց Սքոտը, - պետք է զրկել նրանց
սերունդ տալու հնարավորությունից: Ես հատուկ ստերոիդներ կցողեմ Ձեր բնակարանում և
ընդամենը երկու շաբաթ անց, քանի որ փայտոչիլների կյանքի տևողությունը հենց այդքան
է, նրանց հետքն անգամ չի մնա Ձեր բնակարանում, հավատացե՛ք ինձ:
-
Կարծես, դրանցից ազատվելով, բնակարանն էլ ընդլայնվեց, ապրելն էլ դարձավ հեշտ ու երջանիկ,
-ասաց Հակոբը Կարինեին սկայպով (skype):
-
Հասկանում եմ, - ասաց Կարինեն, - դեռ լավ է, որ դրանք իմ ճամպրուկներով չհասան
Երևան: Պատկերանցու՞մ ես՝ ի՞նչ կլիներ մեր երևանյան բնակարանի վիճակը…
ՄԱՐՏԻՆ
ՇԻՐԻՆՅԱՆ
Կալիֆորնիա,
Գլենդեյլ
18
հունիսի, 2018թ.
