«Միթե՞ այս
վիճակից դուրս գալու ելք չկա»,- մտածում էր
Գեղամը, առավոտյան արթնանալով, - «Էս ի՜նչ օրի
հասանք, ո՜վ գիտի մեր վիճակում հայտնված ինչքա՜ն մարդիկ կան Հայաստանում, միգուցե
և ավելի վատ, իսկ իշխանավորները ցոփության ու շքեղության մեջ վայելում են իրենց
կյանքը, առանց ժողովրդի մասին գեթ մի փոքր մտահոգվելու»:
Նա ակամա հիշեց աղայանական այս տողերը.
Այսպես աղքատ դեռ եղած
չենք,
Կտրվել է ամեն բան։*
Կտրվել է ամեն բան։*
Գեղամը կենսթոշակառու էր. նրա
կենսաթոշակը չէր հերիքի նույնիսկ իր գոյությունը մի կերպ պաշտպանելու համար, ուր
մնաց նյութապես օգնելու ընտանիքի մյուս անդամներին՝ կնոջը, որդուն, հարսին, և
երկու փոքրիկ, մանկահասակ թոռնուհիներին՝ ութ ամսական Լուսինեին և չորս տարեկան
Գայանեին: Երեկ՝ իր մինուճար որդին կորցրել էր աշխատանքը, և վեց հոգանոց ընտանիքի
միակ եկամտի աղբյուրը նրա կենսաթոշակն էր և կնոջ չնչին աշխատավարձը, ով
ժամանակավոր աշխատում էր որպես բժիշկ հանգստյան
տանը:
Երկար մտորելուց հետո նա որոշեց
հայտարարություն տալ համացանցում՝ դպրոցականների հետ մաթեմատիկա պարապելու առաջարկով:
Թեև նա վաթսունյոթ տարկեկան էր, բայց թերևս կարող էր, գոնե ժամանակավոր, մինչև
որդու աշխատանքի ընդունվելն աշխատել: Նա ամբողջ կյանքն աշխատել էր դպրոցում՝ որպես
մաթեմատիկայի ուսուցիչ: Գեղամը սիրով էր դասավանդել, և առնվազն աշակերտների մի քանի
սերունդ նրանից էր սովորել մաթեմատիկա: Պակաս կարևոր չէր նաև նրա ահռելի
փորձառությունը՝ որպես մանկավարժի:
Հաջորդ օրը Գեղամը երկար սպասեց,
բայց ոչ ոք չզանգահարեց, ի պատասխան նրա տված հայտարարությանը: Միայն երկու օր անց
զանգահարեց մի կին և պայմանավորվեց նրա հետ իր դստեր հետ մաթեմատիկա պարապելու
համար: «Երեք օրվա մեջ ընդամեն մեկ զանգ», - մտածեց տարեց ուսուցիչը, - «Այնքան էլ շատ չէ, չնայած դա թեև փոքրիկ, բայց
հաջողություն է»:
Հաջորդ օրը երեկոյան ժամը
հինգին Գեղամը պետք է գնար իր նոր աշակերտուհու տուն՝ մաթեմատիկա պարապելու: Նա
առավոտյան վարսավիրանոցում ալեխառն մազերը
կտրելուց հետո, վերադարձավ տուն, սափրվեց, լողացավ և ամեն կերպ իրեն կարգի բերեց,
որպեսզի նոր աշակերտուհուն այցելելիս հաճելի տեսք ունենար: Այնուհետև
զգեստապահարանից հանեց իր հին, բայց դեռևս չմաշված կոստյումը և ուշադիր զննելուց
հետո մի լավ հարթուկեց: Գեղամի բնակարանը գտնվում էր քաղաքի արվարձաններից մեկում,
իսկ աշակերտուհունը՝ քաղաքի կենտրոնում: Նա՝ միայն երկու տարբեր ավտոբուսներ կամ
երթուղային տաքսիներ փոխելով կարող էր հասնել այնտեղ՝ ճանապարհի վրա ծախսելով մոտ
քառասուն րոպե, իսկ սպասելու վրա՝ մոտ տաս րոպե: Զանգահարող կինը, ով աշակերտուհու
մայրն էր, երկար սակարկեց գնի շուրջը և վերջապես համաձայնվեց ժամում 1500 դրամ*
վճարելու նրան: Չնայած վարձատրությունը քիչ էր, բայց Գեղամը համաձայնվեց, քանի որ
մտածեց, որ միգուցե կինն էլ իր նման, կամ շատ ուրիշների նման դրամական կարիքի մեջ
է:
Գեղամը պայմանավորված ժամից մեկ
ժամ առաջ դուրս եկավ տնից և ուղևորվեց ավտոբուսի կանգառը: Մի քանի րոպեից
ավտոբուսը եկավ: Ավտոբուսը լեփ-լեցուն էր, սակայն նա ոտքի վրա չմնաց: Մի բարետես,
երիտասարդ տղա վեր կացավ նստած տեղից և հարգանքով տեղ տվեց նրան: «Ի՜նչ լավ սերունդ է մեծանում», - մտածեց նա, - «Միգուցե՞
նրանք մի բան անեն և Հայաստանը փրկեն ներկայիս կաշառակեր ու թալանչի
պաշտոնավարողներից»: Երբ նա փոխեց ավտոբուսը,
այնտեղ էլ մի սիրունատես աղջիկ իր տեղը զիջեց նրան:
Գեղամը, որպես ճշտապահ և քաղաքավարի
մարդ, պայմանավորված ժամից մոտ տասը րոպե առաջ արդեն իր ապագա, մաթեմատիկայի
աշակերտուհու՝ շենքի առջևում էր: Հակառակի պես նրա բնակարանը գտնվում էր հինգ
հարկանի շենքի չորրորդ հարկում, որտեղ վերելակ չկար: Նա ստիպված, դանդաղ քայլերով,
ամեն մի հարկում հանգստանալով, վերջապես հասավ տեղ:
Բնակարանի շքեղ, երկսթյա, ծանր
դուռը բացեց քառասուն անց մի կին: Նա անմիջապես հարցրեց.
- Դուք ո՞վ եք:
- Տիկին, ես Գեղամ Մովսիսյանն
եմ, մաթեմատիկայի ուսուցիչը: Երեկ երևի Ձեր հետ պայմանավորվեցինք այսօրվա, ժամը
հինգի, համար, - սիրալիր պատասխանեց նրան ուսուցիչը:
- Դուք քանի՞ տարեկան եք, -
տարակուսած հարցրեց նրան կինը:
- Վաթսունյոթ:
- Վաթսունյո՞թ: Մենք չէինք
պատկերացնում, որ Դուք այդքան մեծ եք, մեզ ավելի երիտասարդ մաթեմատիկայի ուսուցիչ
է պետք, - ասաց կինը հիասթափված, - իմ աղջիկն ընդամենը տասնհինգ տարեկան է:
- Բայց տիկին, ի՞նչ կապ ունի
իմ, կամ մանավանդ Ձեր աղջկա տարիքը մաթեմատիկա պարապելու հետ: Ես մոտ քառասուն
տարի աշխատել եմ դպրոցում՝ որպես մաթեմատիկայի ուսուցիչ: Ինձնից ավելի հարմար
ուսուցչի թեկնածու Ձեր աղջկա համար չէիք կարող գտնել: Իմ կարծիքով քառասուն տարվա
փորձառությունն այնքան էլ քիչ չէ:
- Մենք ակնկալում էինք տեսնել
ավելի երիտասարդ ուսուցչի, - անընդհատ նույնն էր ասում աշակերտուհու մայրը:
Բնակարանը շատ շքեղ կահավորված
էր, ամենուրեք թանկարժեք իրեր էին երևում, իսկ հյուրասենյակի մի անկյունում չեխական,
Petrof մակնիշի բսրձրարժեք դաշնամուր էր դրված: Գոնե քաղաքավարությունից դրդված,
կինը չառաջարկեց տարեց ուսուցչին նստել և մի փոքր հանգստանալ՝ լավ տեղյակ լինելով,
որ նա բավական հեռվից է գալիս և, իհարկե, չառաջարկեց թեյ կամ սուրճ, կամ թեկուզ մի
բաժակ սառը ջուր:
Տարեց ուսուցիչը, չափազանց
հիասթափված նրա վերաբերմունքից, անվստահորեն առաջարկեց.
- Իսկ ինչու Ձեր աղջկա կարծիքը
չեք հարցնում, միգուցե նա համաձայն է, որ իր հետ պարապեմ:
- Նրա կարծիքը կարևոր չէ, ես եմ
որոշում:
- Լավ, թող այդպես լինի, բայց Դուք իմ տարիքը չհարցրեցիք, երբ խոսում ու
պայմանավորվում էիք ինձ հետ հեռախոսով: Ու, քանի որ այսքան ճանապարհ եմ եկել ու
հասել այստեղ, ուրեմն վճարեք ինձ 1500 դրամ՝ որպես հատուցում, այսինքն՝ առաջին
դասի՝ մեկ ժամի՝ արժեքի չափով, ինչպես պայմանավորվել էինք:
- Ի՞նչ: Ինչու՞ պետք է վճարեմ:
Ոչ մի բան էլ չեմ վճարի, - ձայնը գլուխը գցելով, ասաց կինը, - ի՞նչ եք արել, որ
վճարեմ:
- Բայց
Դուք եք ինձ այստեղ հրավիրել, ես իմ կամքով չեմ եկել, իսկ հիմա էլ ինքներդ եք դասը
չեղյալ հայտարարում, այդպես չէ՞:
- Այդպես է, որովհետև Դուք
տարիքով մեծ եք, իսկ ես ուզում էի, որ իմ աղջկա մաթեմատիկայի ուսուցիչը երիտասարդ
լիներ: Միթե՞ պարզ չէ:
- Լավ, լա՜վ: Այդ դեպքում գոնե
ճանապարհածախսս վճարեք՝ 400 դրամ, - հուսահատ բացականչեց ուսուցիչը:
- Կվճարեմ 200 դրամ միայն,
որովհետև ես էլ եմ տուժել: Վնասի կեսն էլ թող ձեր հաշվին լինի, - ասաց կինը
զայրացած:
Կնոջ
վրդովված ու ճղճղան ձայնը լսելով հարկաբաժնի հարևանները, հետաքրքրությունից
դրդված բացեցին իրենց բնակարանների մուտքի դռները և սկսեցին ուշադրությամբ հետևել
նրանց վեճին: Կինը նյարդային շարժումներով, խիստ զայրացած 200 դրամ բերեց և տալով
ուսուցչին, ասաց.
- Վերցրեք այս 200 դրամն ու
անմիջապես հեռացեք: Չեք տեսնու՞մ, որ իմ անչափ հետաքրքրասեր հարևաններն ուշադիր
մեզ են նայում:
Հարևաններից մեկն էլ, չկարողանալով
զսպել իրեն, բացականչեց.
- Չե՜ն էլ ամաչում, այդքա՜ն
հարուստ են, բայց խեղճ մարդու, նույնիսկ, ճանապարհածախսը կիսովի են հատուցում, -
ու դուռը շրխկացնելով ներս մտավ:
*Ղազարոս Աղայան,
մի տող «Ճախարակ» բանաստեղծությունից
*Ղազարոս Աղայան, երկու տող «Ճախարակ» բանաստեղծությունից
*1500 դրամ՝ մոտ
3 դոլար
Կալիֆորնիա, Գլենդեյլ
16 հուլիսի, 2016թ.
