Հայկական
Մեծ Եղեռնի պատճառով, հայերը թափառական դարձած, սփռված են ամբողջ աշխարհով մեկ: Հայաստանի Հանրապետությունում չկա գեթ մի հայ,
որ չունենա մոտիկ կամ հեռավոր ազգականներ, բարեկամներ կամ ընկերներ հայկական
սփյուռքում: Թուրք բաշիբոզուկները, սկսած 11-րդ դարից, տաքուկ տեղավորվելով Մեծ
Հայքի, Փոքր Հայքի և Կիլիկիայի բարեբեր և աշխարհագրական տեսանկյունից նպաստավոր դիրք
ունեցող հայկական հողերի վրա, բռնությամբ և առաձնակի դաժանությամբ դարեդար,
աստիճանաբար դուրս մղեցին հայերին իրենց պատմական բնօրրանից, քաղաքակրթության
վաղնջագույն կենտրոններից մեկից՝ կանգ չառնելով ոչ մի քստմնելի, անմարդկային
արարքի առջև, ընդհուպ մինչև եղեռնագործություն…
Հակոբի
հորեղբայրը մեկն էր այն սակավաթիվ հայերից, որ եղեռնի դժոխային ճիրաններից
կարողացել էր փրկվել և բնակություն հաստատել Բուլղարիայի հյուրընկալ
մայրաքաղաքում՝ Սոֆիայում: Նրա միակ որդին վերջապես ամուսնացել էր 40 տարեկան
հասակում մի բուլղարուհու՝ 27 ամյա գեղեցկուհի, ոսկեծամ ու կապուտաչյա Վասելինայի
հետ: Ափսո՜ս, նրա հայրը չհասցրեց տեսնել սիրելի որդու՝ Գրիգորի երջանկությունը…
Գրիգորի և Վասելինայի պսակադրությունը տեղի ունեցավ Սոֆիայի հայկական եկեղեցում:
Ուրախալի
լուրն առնելու պես, Հակոբն ու Կարինեն շտապեցին ջերմորեն շնորհավորել իրենց
ազգականին և հրավիրեցին Հայաստան: «Սիրելի եղբայր», - գրեց Հակոբը իր նամակում, - «ես
և կինս՝ Կարինեն անկեղծորեն շնորհավորում ենք Ձեզ երկարատև սպասվող ամուսնության
առթիվ: Ցանկանում ենք երջանիկ, անհոգ կյանք ու սրտանց հրավիում ենք Ձեզ Հայաստան:
Սա նաև պատեհ առիթ է՝ մեր սիրասուն հայրենիքը թանկագին հարսին՝ Վասելինային ցույց
տալու համար»:
Պատասխան
նամակով Գրիգորը շնորհակալություն հայտնեց սրտագին հրավերի համար, տիկնոջ՝
Վասելինայի և իր անունից հաղորդեց, որ գերադասում են գնալ Եվրոպական մի որևէ երկիր
շրջագայելու, քանի որ նույնքան դրամ ծախսելով ավելի լավ կարելի է ժամանակ
անցկացնել հենց այնտեղ, քան Հայաստանում:
Կարինեին
և Հակոբին բոլորովին դուր չեկավ Գրիգորի նամակը, հատկապես այն տեղը, որտեղ ասվում
էր, որ գերադասում են գնալ Եվրոպա, և ո՛չ թե Հայաստան:
-
Տեսնու՞մ ես, Կարինե ջա՛ն, - սրտնեղեց Հակոբը, - ճիշտ են ասում. «Աչքից հեռու՝
սրտից հեռու»: Այնքան ապրեց հայրենիքից դուրս, որ հայրենիքն էլ կամաց-կամաց մտքից
հանեց… Հիմա էլ օտարազգի կին առնելով, երևի իսպառ մոռանա հայրենիքը… Քանի՜-քանի՜
անգամ եկել է, հյուրասիրել ենք, ամբողջ Հայաստանով մեկ ման տվել, դժգոհ է՞ մնացել:
Բա Վասելինան չտեսնի՞ մեր հայրենիքը:
-
Ոչինչ, Հակոբ ջա՛ն, - մխիթարեց նրան Կարինեն, - եվրոպական երկրներն ավելի մոտիկ են
նրանց, քան Հայաստանը: Նկատի ունեցիր նաև, որ, Խորհրդային Միությունում և սոցիալիստական
երկրներում, ինչպիսին նաև Բուլղարիան է, զգալիորեն ցածր է ընդհանուր սպասարկման
կուլտուրան, քան զարգացած կապիտալիստական երկրներում, որտեղի շքեղությանն ու
ապրանքների առատությանը, մենք, համայնավարական ռեժիմների տակ ապրողներս, միշտ էլ
նախանձել ենք… Նրանք գոնե այդ հնարավորությունն ունեն, իսկ մենք՝ խորհրադային
ժողովուրդներս ընդհանրապես իրավունք չունենք այցելել կապիտալիստական երկրներ, քանի
որ գտնվում ենք «երկաթյա վարագույրի» հետևում: Շատ մի նեղվիր, մի քանի ամսից
ուղեգրով մեկնելու ենք Բուլղարիա, այնպես որ դեռ հնարավորություն կունենանք
ծանոթանալու Գրիգորի գեղեցկուհի կնոջ հետ:
Իրոք,
Կարինեն և Հակոբը, դեռևս Գրիգորի և Վասելինայի անակնկալ ամուսնությունից առաջ, ուղեգիր
էին վերցրել, որպեսզի աշնանն առաջին անգամ այցելեին Բուլղարիա: Ուղևորության
ընթացքում նրանք պետք է լինեին Բուլղարիայի երեք առավել նշանավոր ու հրաշագեղ քաղաքներում՝
Վառնայում, Պլովդիվում և Սոֆիայում:
Ուղևորությունը
Բուլղարիայում պետք է տևեր 16 օր, 9 օր՝ արևաշող, ծովափնյա հանգստավայր Վառնայում,
3 օր՝ հինավուրց Պլովդիվում և 4 օր՝ հիասքանչ մայրաքաղաքում՝ Սոֆիայում:
Առաջինը
նրանք եղան Վառնայում: Հյուրանոցը շատ հարմարավետ էր, իսկ հյուրասենյակի
պատուհաններն ուղղակի բացվում էին Սև Ծովի զմայլելի, կապտականաչավուն ալիքների վրա:
Սննունդը գերազանց էր: Առավոտյան լողանում էին ծովում և արևահարվում ծովափնյա «ոսկեգույն»
ավազների վրա, իսկ ճաշից հետո այցելում Վառնայի տեսարժան վայրերը: Ուշագրավ էր
հատկապես՝ «Ծովային պարտեզ» զբոսայգին, որը հայտնի իր աստղադիտարանով, պլանետարիումով, տերարիումով, ակվարիումով, դելֆինարիումով,
գազանանոցով, բացօդյա թատրոնով և այլն: Այցելեցին նաև Վառնայի Հայկական առաքելական
եկեղեցին:
Այնուհետև
նրանք եղան Պլովդիվում՝ բուլղարահայության կարևորագույն կենտրոններից մեկում։ Այցելեցին
Պլովդիվի՝ պատմության, ազգագրության, հնագիտության, և բնական գիտությունների
թանգարանները: Եղան հայկական Սուրբ Գևորգ եկեղեցում, ինչպես նաև պեղումներով
հայտնաբերված հռոմեական քաղաքում, որն իր մեջ ընդգրկում է հինավուրց թատրոնը,
մարզադահլիճը, ֆորումը` քննարկումների հավաքատեղին և օդիոնը` հանդիսությունների
սրահը:
Ուղևորության
վերջում նրանք եղան Բուլղարիայի ամենամեծ ու կարևորագույն քաղաքում, Վիտոշա լեռան
ստորոտում սփռված Սոֆիայում: Հակոբն ու Կարինեն այցելեցին Ազգային պատկերասրահը,
Իվան Վազովի անվան ազգային թատրոնը, Սուրբ Ալեքսանդր Նեվսկու տաճարը, հանրահայտ հանքային
ջրերի բաղնիքը և այլն:
Հենց
Սոֆիայի կենտրոնում, մի փոքրիկ ցանկապատված առանձնատան մեջ էր բնակվում Հակոբի հորեղբոր
նորապսակ որդին՝ Գրիգորը, ով իր տինոջ հետ ճաշի էր հրավիրել Կարինեին և Հակոբին
ուղևորության նախավերջին օրը: Գրիգորը մանր առևտրական էր: Նա մի փոքրիկ կրպակ
ուներ քաղաքի կենտրոնում, որտեղ վաճառում էր հուշանվերներ ու մանկական հագուստ:
Բուլղարիայում փոքր բիզնեսն արգելված չէր, ինչպես Խորհրդային Միությունում: Նրա
տան մուտքի դռան մոտ մի կատաղի, պոչն ու ականջները կտրած գամփռ էր կապված, որը, տեսնելով
հյուրերին, սկսեց ուժգին հաչել՝ խլացնելով մարդկանց ձայները և նույնիսկ փողոցով
անցող ավտոմեքենաների աղմուկը: Գրիգորը համոզում էր Հակոբին ու Կարինեին, որ իր
շունը չի կծի նրանց, սակայն ամեն ինչից երևում էր, որ այդ ջղագրգիռ գազանը մտադիր
չէր հյուրերին ներս թողնել: Գրիգորից մեծ ջանքեր պահանջվեցին շանը զսպելու համար,
իսկ ամուսիներից էլ՝ մեծ ճարպկություն, վերջինիս սուր-սուր ատամներից խույս տալու
համար, ներս մտնելիս: Տունը հին էր ու մաշված: Հին էր նաև կահույքը, նույնիսկ
հեռուստացույցի վրայի սև ծածկոցը՝ Սայաթ Նովայի ասեղնագործ պատկերով: Հրավիրված
էին նաև Գրիգորի և Վասելինայի ընկերները՝ մի բուլղարացի իր տիկնոջ հետ ու մի
գնչու: Գնչուն ոգևորված ինչ-որ բան էր պատմում, մյուսներն ուշադիր լսում էին նրան
ու ժամանակ առ ժամանակ հուզված հարցեր տալիս: Բոլորը խոսում էին բուլղարերեն:
-
Կհասկնաք չէ՞, ինչ կխոսինք, - հարցրեց Գրիգորը Հակոբին ու Կարինեին:
- Ո՛չ, - կարճ պատասխանեց
Հակոբը:
-
Ա՛ս գնչու ընկերս նոր եկած է Գերմանիայեն: Կսե՝ Գերմանիան շատ լավ երկիր է. վեց
ամիս հոն աշխատելով աղվոր, քիչ գործածված «Մերսեդես» մը բերած է հետը:
Բուլղարերենը ռուսերենին նման է, ինչո՞ւ չեք հասկնար:
-
Որովհետև առոգանությունը միանգամայն տարբեր է, - բացատրեց Կարինեն, - իսկ ու՞ր է
Վասելինան:
-
Խոհանոցն է, կերակուր կպատրաստե: Երթա՛նք, ծանոթացնեմ տիկինիս հետ:
Խոհանոցն
էլ էր հին ու մաշված, իսկ Վասելինինան լվացարանի մոտ կանգնած ափսեներն էր լվանում,
երբ հյուրերը ներս մտան: Նա, իրոք, շատ գողեցեկ էր, բայց փոքրամարմին, ինչպիսին
Գրիգորն էր ի տարբերություն Հակոբի, ով հաղթանդամ էր: Կարինեն մոտեցավ Վասելինային
և պարանոցին ոսկյա բանալիով մի ոսկյա, նուրբ շղթա հագցրեց:
-
Այս բանալին էլ թող լինի Վասելինիայի սրտի բանալին, - ծիծաղելով, կիսակատակ բացականչեց
Կարինեն:
-
Իսկ այս 5 աստղանի կոնյակը, հայկական «Էրեբունի» սիգարետները և խորհրդային,
ոսկեջրած, 29 քարանի, ավտոմատ լարվող «Полет» ժամացույցն էլ քեզ, Գրիգոր ջան, - նվերները
ներկայացնելով և պինդ գրկելով նրան, ասաց Հակոբը:
Այնուհետև,
նրանք բոլորը նորից վերադարձան հյուրասենյակ, որտեղ թեժ զրույցը Գերմանիայի
վերաբերյալ դեռ շարունակվում էր: Սեղանին օղի կար, պանիր և քամած մածունով ու
վարունգով պատրաստված ուտեստ: Հակոբը քաղաքավարությունից դրդված մի քանի կում օղին
խմեց: Կարինեն միայն համտես արեց ուտեստից: Ճիշտն ասած թե՛ Հակոբը, և թե՛ Կարինեն
քաղցած էին, բայց ճաշն ուշանում էր…
10:30-ին
նրանք որոշեցին, այլևս չսպասել և վերադառնալ հյուրանոց, քանի որ արդեն ուշ էր և
զբոսաշրջիկության խմբի ղեկավարն էլ կարող էր անհանգստանալ իրենց ուշանալու համար:
Հակոբն ու Կարինեն շնորհակալություն հայտնեցին Գրիգորին, բուլղարներին ու գնչուին
«հաճելի» երեկոյի համար և խնդրեցին տաքսի կանչել հեռախոսով: Գրիգորը փորձում էր
նրանց համոզել.
- Ու՞ր կերթաք, Վասելինան
հի՛մա ձեզի համար ձուկ պիտի տապկե…
Երբ
ամուսինները հրաժեշտ տվեցին Վասելինային նա, իրոք, կարմրարվուն փոքրիկ ձկներ էր
մաքրում խոհանոցում:
ՄԱՐՏԻՆ
ՇԻՐԻՆՅԱՆ
Կալիֆորնիա,
Գլենդեյլ
7
մարտի, 2017թ.
